ابراهیم پاشا

مسئله هویت دینی و ملی جوانان، با توجه به نقش سازنده آنان در سرنوشت آینده کشور، اهمیتی دو چندان دارد. از طرف دیگر پذیرش هویت ملی و دینی از سوی جوانان در گرو الگوگیری مؤثر آنان و هم چنین وجود الگوهای اثربخش در جامعه است، گروه های مرجع به منظور الگوگیری جوانان از عوامل مؤثر در این زمینه است. هدف این مقاله بررسی سطح هویت دینی و ملی و رابطه آن با متغیر گروه های مرجع در بین نوجوانان و جوانان است که در این باره از تئوری هیمن و مرتن درباره گزینش گروه های مرجع استفاده شده است. داده های این تحقیق با روش پیمایش و بهره گیری از تکنیک پرسشنامه، در دی ماه 1389 در سطح شهر تهران با حجم نمونه 811 نفر از جوانان گروه های سنی 15 تا 30 سال جمع آوری شده است. نتایج نمونه استخراج شده نشان داد که هویت دینی در بین زنان بر هویت ملی برتری دارد؛ درحالی که این وضعیت در بین مردان برعکس است. در رابطه با هویت ملی، متغیر اهمیت دادن به دیدگاه روحانیان (092/0)، معلمان (113/0)، ثروتمندان (090/0-)، نویسندگان (05/0) و رزمندگان (043/0) و در رابطه با هویت دینی میزان اهمیت به دیدگاه روحانیان (204/0)، بسیجی ها (070/0)، ثروتمندان (098/0-)، نویسندگان (059/0-)، قضات دادگستری (064/0) و رزمندگان (081/0) تعیین شده است.

در این نوشتار، در پاسخ به این سئوال که در هدایت یک تحقیق علمی چه ضوابطی را باید رعایت کرد و در جامعه شناسی، تحقیقات تا چه حدی خود را ملزم به رعایت اینگونه ضوابط میدانند، نکاتی چند شرح شده است. نخست آن که با توجه به ساختار و کارکردی که توری از آن برخوردار است، حضور تئوری در فرآیند شناخت علمی پدیده ها در واقعیت، امری الزامی ارزیابی شده است با در حالی که در جامعه شناسی هنوز تصور روشنی از توری وجود ندارد. دوم آن که این نارسایی در فکر تنوری ، موجب شده که تحقیقات جامعه شناسی در ایران در اکثر موارد به فراتر از سطح توصیف واقعیات پا نگذارد، و بدین ترتیب ره آوردی مؤثر برای جامعه شناسی نداشته باشد. سوم آن که با توجه به این دسته از مشکلات، و اینکه یک علم اساساً چگونه در مسیر پیشرفت قرار می گیرد، تاکید بر رابطه میان توری و تحقیق و آن دسته از مزایایی شده که از این رابطه برای یک علم به دست می آید. این نکات در جمع، پیکره نوشتار حاضر را شکل داده است.

در این نوشتار سعی بر آن بوده که ضمن بررسی کار ابن خلدون، به این مساله پاسخ داده شود که آیا می توان میان مفاهیم گوناگونی که ابن خلدون در تشریح ساختارهای اجتماعی بکار برده، حتی یک ارتباط منطقی یافت و به آن - از نظر فرم - فالی جامعه شناختی داد؟ و دیگر این که در صورت وجود چنین ارتباطی در کار وی ، با توجه به سیاق مفهوم سازی او چه موزائیکی از مفاهیم فراهم آورده، و به چه نتایجی دست یافته است ؟ در پاسخ به این مساله، براساس پرداخته های ابن خلدود، هم به مفروضات رفتاری و هم به مفروضاتی که او درباره ساختار اجتماعی شکل داده توجه کردهایم. و نیز با ترکیب سیستماتیک این دو دسته مفروضات، و تحلیل پاره ای از مفاهیم پیچیده آن و پیدا کردن ربط منطقی بین آنها سعی داشته ایم به هدف این نوشتار نزدیک و از کار وی - به معنای تکنیکی کلمه - تصویری جامعه شناختی اراته دهیم.