نیکروز باقری

امروزه بهبود بهره وری در تولید کشاورزی باتوجه به محدودیت منابع تولید و افزایش جمعیت، تنها با به کارگیری فناوری امکان پذیر خواهد بود. بهمنظور بهبود سطح فناوری در تولید محصولات کشاورزی، در گام نخست نیاز به پایش وضعیت موجود فناوری های مورداستفاده است. برای دستیابی به این هدف، سطح فناوری به کار گرفته شده در تولید محصول های کشاورزی راهبردی در حوزه های زراعی، باغی، دام و طیور و آبزیان با استفاده از نظرات کارشناسان و پژوهشگران وزارت جهادکشاورزی تعیین و ارزیابی شد. براساس نتایج، سطح فناوری در تولید محصولات راهبردی زراعی 2 و 3 و سطح فناوری در تولید محصولات راهبردی باغی1 به دست آمد. همچنین، سطح فناوری در تولید محصولات راهبردی دامی، 2 و 3 بود. فناوری های سطح 3 مورداستفاده بیشتر وارداتی بودند. سطح فناوری در تولید آبزیان نیز 1 به دست آمد. با وجود پیشرفت های صورت گرفته در زمینه توسعه فناوری در کشاورزی، با این حال، هنوز سطح فناوری در تولید محصولات کشاورزی به ویژه در تولید آبزیان و محصولات باغی بسیار پایین است. همچنین، بیشتر فناوری های سطح3، از خارج از کشور تأمین می شود. بنابراین، برنامه ریزی برای بهبود فناوری های سطح 1 به سطح 2 و فناوری های سطح 2 به سطح 3 و همچنین فراهم آوردن زمینه تولید محصولات فناورانه سطح 3 در داخل کشور ضروری است.

فرآیند تضمین کیفیت و ارزشیابی پیشبرد برنامه یا اثربخشی پیشرفت بر اساس معیارهای ازپیش تعیین شده «اعتباربخشی» نام دارد. برنامه اعتباربخشی در مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، یکی از بیست مؤسسه تحقیقاتی وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (وزارت جهاد کشاورزی)، که در چهار حوزه مهندسی «آبیاری و زهکشی»، «صنایع غذایی»، «ماشین های کشاورزی و مکانیزاسیون» و «گلخانه» فعال است، اجرا شد. بدین منظور، ابتدا پنج کارگروه «رسالت و اهداف»، «نیروی انسانی»، «پژوهش»، «آموزش و ترویج» و «اعتبارات و بودجه» تشکیل و جداول «اهداف و شاخص ها»، «ملاک های ارزیابی»، «شاخص های اندازه گیری» و «معیارهای تحقق» تعیین شد. سپس، شش پرسشنامه تخصصی (شامل دو پرسشنامه برای کارگروه آموزش و ترویج و نیز یک پرسسنامه برای هر کدام از دیگر کارگروه ها) برای تحقق ملاک های ارزیابی تهیه شد و برای بازه زمانی فعالیت های مخاطبان و مؤسسه در سال های 94-1393، در سطح ملی، در اختیار آنها قرار گرفت. پس از تکمیل پرسشنامه ها، داده های به دست آمده بر مبنای مقیاس لیکرت، تجزیه وتحلیل شد. نتایج نشان داد که وضعیت مؤسسه از نظر عامل های «نیروی انسانی»، »پژوهش» و «آموزش و ترویج» مطلوب و اما از نظر عامل های «رسالت و اهداف» و «اعتبارات و بودجه» نامطلوب است. ارزیابی کلی مؤسسه نیز در سطح نسبتاً مطلوب قرار گرفت. بنابراین، با بهره مندی بیشتر از توان فکری، مهارتی، و تشریک مساعی اعضای هیئت علمی مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی و نیز در سایه توجهات مسئولان بالادستی، می توان به تقویت نقاط قوت و رفع نقاط ضعف مؤسسه پرداخت تا از این رهگذر، به سطوح کیفی بالاتر ارتقا یابد. مطالعه حاضر ممکن است الگویی مناسب برای خودارزیابی سایر مؤسسات پژوهشی باشد.

در عصر حاضر، ضرورت تامین امنیت غذایی از مهم ترین مسائل جهانی شناخته می شود. این موضوع در کشورهای در حال توسعه نیاز به دقت نظر، آگاهی و برنامه ریزی بیشتری دارد. لذا در تامین امنیت غذایی کشورهای در حال توسعه از جمله ایران راه کارها و شیوه های نوینی را باید در امر تولید و تامین مواد غذایی جستجو کرد. یکی از راه های افزایش عملکرد کمّی و کیفی محصول، کاهش ضایعات و تلفات و انجام به هنگام و صحیح عملیات مختلف(از خاک ورزی تا برداشت) استفاده از فناوری های نوین در کشاورزی دقیق و روزآمد از حوزه مهندسی مکاترونیک است. از همین رو، بهره گیری از این حوزه مهندسی می تواند به عنوان تغییر روشی نوین در راستای عبور از مکانیزاسیون متداول فعلی ایران(اکثرا مکانیکی) به پیشرفته محسوب شده و سبب ارتقاء روش تولید محصولات و تسریع در فرآیندهای مرسوم شود. اما پیش از هر چیز باید ها و نبایدها و شناخت صحیح از موضوع، لازمه ورود، استفاده و یا تداوم به کارگیری و توسعه روش های نوین و یا تغییر شیوه ها محسوب می شود. از این رو، این مقاله قصد دارد تا علاوه بر معرفی و شناخت این حوزه از فناوری نوین، به اهمیت، کاربرد و چالش های مرتبط با مهندسی مکاترونیک برای رسیدن به کشاورزی صنعتی پرداخته و راه کارهایی برای توسعه آن ارائه دهد.   

به منظور کاربرد سامانة سنجش ازدور هوایی برای پایش و مدیریت اراضی و باغات کشاورزی، عمودپرواز بدون سرنشین طیف نگاری (کشتبان) توسعه داده شد. این سامانه شامل دو بخش اصلی هوایی و زمینی است. بخش هوایی شامل اجزای مکانیکی پرواز، بوردهای پایش و کنترل، سامانة OSD، سامانة موقعیت یابی جهانی، باتری لیتیوم- پلیمر قابل شارژ، دوربین چندطیفی و سامانة تثبیت دوربین است. بخش زمینی نیز شامل رادیوکنترل، ایستگاه گیرندة زمینی و نرم افزار پایش است. ارتباط بخش های هوایی و زمینی به صورت دورسنجی با برد یک کیلومتر است. به منظور ارزیابی عمودپرواز، چندین مرحله پرواز انجام گرفت و قدرت مانورپذیری و پایداری دستگاه بررسی شد. همچنین تصاویر چندطیفی برداشت شده پردازش و کیفیت آنها ارزیابی شد. براساس نتایج این پژوهش، توانتفکیک زمینی در ارتفاع پروازی 250-10 متر برابر با 95-6/3 میلی متر در پیکسل به دست آمد.همچنین صحت کلی نقشة طبقه بندی شدة 94 درصد و ضریب کاپا 90/0 به دست آمد. به طور کلی، نتایج این پژوهش نشان داد عمودپرواز بدون سرنشین طیف نگار قادر به تصویربرداری هوایی چندطیفی با توان تفکیک مکانی زیاد است.