فریده ممتاز

در این مقاله کوشش خواهد شد تا مفهوم طبقه از دیدگاه بوردیو معرفی شود. مفهومی که او تحت تأثیر مارکس، وبر و ساخت گرایان فرانسوی برای انجام تحقیقات تجربی و نظری به وجود آورده است. از نظر بوردیو دو مفهوم اصلی به طبقه مربوط می شوند: 1) سرمایه 2) عادت واره. در اینجا تأثیر متفکران کلاسیک مشهود است. بوردیو با خلاقیت کامل مفاهیم جدیدی ساخته است که بتوان از آن در سطح یک چارچوب نظری کلان برای هر جامعه قشربندی شده استفاده کرد. هدف او خلق یک مفهوم نیست که فقط در جامعه فرانسه قابل استفاده باشد. او یک جامعه شناس متبحر و یک نویسنده برجسته است. بوردیو کوشش کرده است تا مفهوم طبقه را در سطح تحقیقات تجربی گسترش دهد. آثار او انباشته از تحقیقات تجربی با استفاده از روش های آماری پیشرفته است. در کتاب های تمایزها و اشرافیت دولتی بحث مفصلی درباره مفاهیم سرمایه، عادت واره و شیوه زندگی و رابطه آن با طبقه مطرح می سازد که به همراه خود تحقیقات تجربی جالبی را در جامعه فرانسه ارائه می دهد. امید است که با ارائه این مفهوم راه برای تحقیقات تجربی در ایران گشاده تر شود..

در این مقاله کوشش شده است تا دیدگاه دورکیم به عنوان اولین جامعه شناسی که با تحقیقات تجربی به بررسی کج رفتاری پرداخته مطرح شود. چون آثار دورکیم در مورد کج رفتاری در کتاب های گوناگون او مانند: خودکشی، تقسیم کار و اصول و قواعد و روش تحقیق به شکل پراکنده دیده می شود در این جا یک جمع بندی نسبتا فشرده از نظر او درباره کجرفتاری مطرح گردیده است.به طور کلی او کج رفتاری را به ساخت جامعه مربوط می سازد، و مسئله همبستگی گروهی و رابطه آن با کجرفتاری را عنوان می کند. از نظر دورکیم کجرفتاری در قالب ساخت های اجتماعی و با در نظر گرفتن خصایص انسان و رابطه ای که میان او و جامعه وجود دارد واقع می شود.بنابراین کجرفتاری یک پدیده اجتماعی در نظر گرفته شده است و اصولا از نظر دورکیم جامعه مسئول رفتار فرد است. یعنی جامعه باید بتواند نیازهای زیستی و روانی فرد را طوری پاسخ دهد که میزان کجرفتاری در حد متوسط باشد. لازم به ذکر است که نظر دورکیم کجرفتاری دارای کارکرد بوده و نمی توان جامعه ای بدون کجرفتاری در نظر گرفت. حداقل کارکرد کجرفتاری ایجاد تغییرات اجتماعی است.

بحث در مورد قدرت را با یکی از رایج ترین تعاریف آن آغاز می کنیم. قدرت بمعنی توانایی فرماندهی و یا در اختیار گرفتن رفتار دیگران است. یعنی بتوانیم دیگران را وادار به عملی سازیم که می خواهیم انجام دهند. از این تعریف دو بعد اشتقاق پیدا می کند.1- این فرد که فرد یا گروهی با استفاده و کاربرد زور دیگران را وادار به انجام کاری کند که می خواهد.2- این که فرد یا گروهی با استفاده از اقتدار مشروع خود دست به چنین امری بزند (تایلور 1999، ص 74) در این صورت باید دید که مبنای این مشروعیت چیست.جامعه شناسان کلاسیک مانند مارکس وبر و جامعه شناسان معاصرتر مانند پارسنز، پرگر، لوکز، میلز و دیگران به بحث درباره قدرت و این دو بعد پرداخته اند در این مقاله کوشش خواهد شد تا این دو بعد یعنی قدرت بعنوان زور و قدرت بعنوان اقتدار مشروع را از دیدگاه جامعه شناسان کلاسیک و معاصر مورد بررسی قرار دهیم...