محمدحسین نوری

به کارگیری ابزار مناسب و روش های علمی استعدادیابی توسط مربیان و متخصصان ورزشی می تواند فرآیند شناسایی و پرورش استعدادهای ورزشکاران را سرعت بخشیده، موقعیتی فراهم آورد که ورزشکاران مستعد به سمت ورزش متناسب با استعداد و توانایی خود هدایت شوند. پژوهش های موجود در حوزه استعدادیابی ورزشی معمولاً به صورت تعیین شاخص های مؤثر بر استعدادیابی یا هنجاریابی است. هدف از انجام این تحقیق طراحی نرم افزار استعدادیابی بر پایه منطق فازی در رشته بسکتبال، با قابلیت رتبه بندی ورزشکاران بسکتبال در پُست های پنج گانه است. در این پژوهش، با انتخاب مهم ترین پارامترهای استعدادیابی بسکتبال از دیدگاه متخصصان حوزه های پیکرسنجی (قد)، قابلیت های حرکتی (چابکی)، مهارتی (پرتاب پنالتی) و روانی (اعتمادبه نفس) و بر اساس نورم ورزشکاران رده جوانان نخبه و ملی­پوش بسکتبال در این پارامترها به عنوان شاخص، الگوریتمی بر پایه منطق فازی (به وسیله بسته ابزار منطق فازی در نرم افزارMATLAB) طراحی شده است که پارامترهای فوق را به عنوان ورودی مدل دریافت و بسکتبالیست ها را در مقایسه با نورم ملی پوشان رده جوانان در این پارامترها در وضعیت های نامتناسب با رشته بسکتبال (Unmatched)، نیمه متناسب (Semi-matched)، متناسب (Matched)، استعداد درخشان (Brilliant) و نادر (Rare) طبقه بندی می کند. با توجه به رکورد بسکتبالیست ها در پارامترهای تعیین شده، مستعدترین فرد در هر پُست تعیین و استعداد و قابلیت ورزشکار در پُست های پنج گانه بسکتبال رتبه بندی می شود. پژوهش حاضر، با تلفیق پژوهش های موجود در حوزه های تعیین شاخص های مؤثر و تهیه نورم و هنجاریابی ورزشکاران نخبه در این شاخص ها، نرم افزاری هوشمند برای استعدادیابی در رشته بسکتبال ارائه می دهد که نورم بسکتبالیست ها را در پارامترهای قد، چابکی، پرتاب پنالتی و اعتمادبه نفس (که توسط پژوهشگران به عنوان مؤثرترین شاخص ها تعیین گردیده اند) را دریافت می کند و در مقایسه با نورم بسکتبالیست های ملی پوش، قابلیت و استعداد بسکتبالیست ها را در هر پُست، در خروجی نرم افزار رتبه بندی و نمایان می کند. در نهایت، نرم افزار می تواند مربیان و متخصصان ورزش بسکتبال را برای تعیین ورزشکاران مستعد این رشته در رده های پایه یاری رساند.

فراگیر شدن ورزش و اهمیت جایگاه آن در مناسبات بین المللی توجه فراوانی را از ناحیه دولت ها متوجه این پدیده ساخته است. موفقیت کشورها در میادین بین المللی ورزشی علاوه بر تأثیرات اجتماعی و اقتصادی، نمادی از ثبات و توانمندی های همه جانبه آن کشورها محسوب می شود و یکی از علل سرمایه گذاری بالای کشورها در ورزش قهرمانی و حرفه ای، از این مورد نشأت می گیرد. فرایند کشف ورزشکاران مستعد، برای شرکت در برنامه تمرینی سازماندهی شده، از مهم ترین موضوعاتی است که امروزه در ورزش مطرح است. این مقاله با مروری بر مطالعات صورت گرفته در حوزه استعدادیابی ورزشی به چالش ها، تنگناها و کمبودهای موجود در مسیر استعدادیابی علمی اشاره دارد. جست وجوی مقالات در پایگاه های اطلاعاتی معتبر مانند  PubMedو Science Direct  و همچنین SCOPUS و Springer با جست وجوی کلمات استعدادیابی در ورزش، شاخص های استعدادیابی در ورزش (ذاتی و اکتسابی) و الگوهای استعدادیابی انجام و بررسی نهایی روی بیش از 60 مقاله صورت پذیرفت. مطالعات حوزه استعدادیابی ورزشی نوپا بوده و هنوز الگوی مشخص و همه جانبه ای که دربرگیرنده همه ابعاد باشد، ارائه نشده است. تعداد معدودی از الگوها تأثیر شاخص های ذاتی مانند ژنتیک را در شناسایی استعداد ورزشی مناسب می دانند؛ درحالی که بیشتر پژوهش ها الگوهایی که مبتنی بر ارزشیابی مهارت بعد از آموزش هستند، تعیین کننده می دانند. دسته شایان توجه دیگری از مطالعات همزمان با در نظر گرفتن شاخص های مهارتی، بر شاخص های حوزه های فیزیولوژیکی، آنتروپومتریکی، بیومکانیکی و روانی نیز تکیه دارند.

به کارگیری ابزار مناسب و روش های علمی و نظام مند استعدادیابی، به مربیان و متخصصان ورزشی کمک می کند تا به فرآیند شناسایی و پرورش استعدادهای ورزشکاران سرعت دهند. تحقیق حاضر به منظور طراحی نرم افزار استعدادیابی برپایه منطق فازی در رشته ورزشی والیبال انجام شده است. در این پژوهش، با انتخاب مهم ترین شاخص های استعدادیابی والیبال از دیدگاه متخصصان در حوزه های پیکرسنجی (قد)، قابلیت های حرکتی (سرعت)، مهارتی (پرش عمودی با دورخیز) و عملکردی (پرش جفت) و با توجه به ویژگی های والیبالیست های پسر نخبه در رده نوجوانان در این شاخص ها، الگوریتمی برپایه منطق فازی (به وسیله بسته ابزار منطق فازی در نرم افزار متلب) طراحی شده است که شاخص های ذکرشده را به منزله ورودی مدل دریافت می کند و والیبالیست های نوجوان را، در مقایسه با والیبالیست های نخبه، در این شاخص ها، در وضعیت های نامتناسب با رشته والیبال ، نیمه متناسب، متناسب، استعداد درخشان ، و نادر طبقه بندی می کند. پژوهش حاضر، با تلفیق پژوهش های صورت گرفته، در دو حوزه تعیین شاخص های مؤثر، و هنجاریابی ورزشکاران نخبه در این شاخص ها، نرم افزاری هوشمند برای استعدادیابی در رشته ورزشی والیبال ارائه داده است که قادر است به مربیان و متخصصان ورزش والیبال در انتخاب ورزشکاران مستعد این رشته در رده های پایه یاری رساند.

به کارگیری ابزار مناسب و روش های علمی و سیستماتیک استعدادیابی می تواند فرآیند شناسایی و پرورش استعدادهای ورزشی را برای رسیدن به سطح قهرمانی سرعت بخشیده و شرایطی فراهم آورد که ورزشکاران مستعد هر چه سریع تر به بالاترین سطح عملکردی خود دست پیدا کنند. هدف از انجام این پژوهش طراحی، پایایی سنجی و اعتباریابی نرم افزار استعدادیابی بر پایه منطق فازی در رشته فوتبال بود. در این پژوهش با انتخاب مهم ترین شاخص های استعدادیابی فوتبال در حوزه های فیزیولوژیکی، قابلیت های حرکتی، مهارتی و روان شناختی و بر اساس نورم فوتبالیست های پسر (۱۶-۱۴ سال) رده نوجوانان نخبه و ملی پوش فوتبال ایران، الگوریتمی بر پایه منطق فازی (به وسیله بسته ابزار منطق فازی در نرم افزار MATLAB ) طراحی شده است. نرم افزار رکورد فوتبالیست های نوجوان در شاخص های استعدادیابی مذکور را به مثابه ورودی دریافت کرده و با مقایسه با هنجار همتایان نخبه و ملی پوش، آنان را در وضعیت های نامتناسب، نیمه متناسب، متناسب، استعداد درخشان یا نادر طبقه بندی می کند. برای تعیین پایایی و روایی الگوریتم طراحی شده، رکورد فوتبالیست های نخبه رده نوجوانان دو کشور برزیل و پرتقال در شاخص های استعدادیابی در ورودی نرم افزار اعمال شد و نتایج حاصل از خروجی با نتایج حاصل از هنجار نوجوانان فوتبالیست ملی پوش ایرانی مقایسه گردید.

زمینه و هدف: به کارگیری ابزار مناسب، روش های علمی و سیستماتیک استعدادیابی می تواند فرآیند شناسایی و پرورش استعدادهای ورزشی افراد را برای رسیدن به سطح قهرمانی سرعت بخشیده و شرایطی فراهم آورد که ورزشکاران مستعد هر چه سریع تر به بالاترین سطح عملکردی خود دست پیدا کرده و عمر قهرمانی بیشتری را تجربه کنند. مطالعات صورت گرفته در حوزه استعدادیابی ورزشی، در قالب تعیین شاخص های مؤثر، یا تهیه نورم از ورزشکاران نخبه (هنجاریابی) صورت گرفته اند. هدف این تحقیق طراحی الگوی هوشمند استعدادیابی فوتبال بر اساس شاخص های اصلی و وزن دار حاصل از تحلیل سلسله مراتبی متغیرهای بیومکانیکی، روان شناختی، فیزیولوژیکی و مهارتی بر پایه منطق فازی بود. روش تحقیق: در این پژوهش با استفاده از پرسشنامه تحلیل سلسله مراتبی از مربیان و متخصصین استعدادیابی فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی ایران نظرخواهی گردید و با به کارگیری نرم افزار اکسپرت چویس پرسشنامه ها تحلیل و مهم ترین شاخص های استعدادیابی فوتبال انتخاب گردید. سپس بر اساس نورم ورزشکاران 14 تا 16 سال نخبه و ملی پوش فوتبال ایران در شاخص های تعیین شده، الگویی هوشمند بر پایه منطق فازی طراحی گردید. یافته ها: الگوی هوشمند رکورد فوتبالیست های 14 تا 16 سال در متغیرهای اصلی را به عنوان ورودی دریافت کرد و فوتبالیست ها را در مقایسه با نورم ملی پوشان 14 تا 16 سال، در وضعیت های نامتناسب با رشته فوتبال، نیمه متناسب، متناسب، استعداد درخشان و نادر طبقه بندی کرد. نتیجه گیری: الگوی هوشمند استعدادیابی رکورد فوتبالیست ها را در متغیرهای چابکی و انعطاف پذیری (بیومکانیکی)، انگیزه و تمرکز و اعتماد به نفس (روان شناختی)، ظرفیت قلبی تنفسی (فیزیولوژیکی)، دریبل و کنترل توپ (مهارتی) که از طریق فرآیند تحلیل سلسله مراتبی متغیرها به عنوان اساسی ترین شاخص ها تعیین و وزن دهی شده اند را دریافت و پس از مقایسه با نورم فوتبالیست های نخبه و ملی پوش، قابلیت و استعداد آنان را در خروجی الگو رتبه بندی و نمایان می سازد. بر اساس یافته ها، الگوی هوشمند، می تواند برای شناسایی ورزشکاران مستعد رشته فوتبال در رده های پایه مورد استفاده قرار گیرد.