مصطفی نوری

هدف: مرور تلاش دولت آلمان در ساخت راه آهن در ایران عصر قاجار و نقش شرکت های آلمانی در ساختن راه آهن سراسری ایران در دوره رضاشاه و تأمین ملزومات آن. روش/رویکرد پژوهش: داده ها از اسناد آرشیوی ایران، منابع کتابخانه ای فارسی، انگلیسی، آلمانی و دانمارکی استخراج شده است. یافته ها و نتیجه گیری: باوجود سربرآوردن آلمان ها در سپهر سیاست ایران در نیمه دوم سلطنت قاجارها، مخالفت های روس و انگلیس و تلاطم ناشی از جنگ جهانی اول، مانع از موفقیت آلمانی ها در ساخت راه آهن ایران شد. در مرحله اولِ ساخت راه آهن سراسری در دوران رضاشاه، آلمان ها توانستند کارنامه ای موفق از خود به جا بگذارند؛ ولی ازآنجاکه شریک آن ها در سندیکا یعنی آمریکایی ها در جنوب ضعیف عمل کرده بودند، شرکت های آلمانی نیز از ادامه کار بازماندند. در مرحله دوم و پایانی راه آهن سراسری نیز به دلیل کشاکش سیاسی در آلمان و رقابت شرکت های آلمانی با کنسرسیوم کامپساکس در ساخت راه آهن، نقشی کم رنگ از آنان به جای مانده است. آلمان در تأمین تجهیزات موردنیاز راه آهن تلاشی درخور توجه داشت؛ ولی اشغال ایران در شهریور بیست به مناسباتی ازاین دست پایان داد.

گسترش روز افزون به کارگیری سیستم های سرمایش مرکزی تراکمی و جذبی در بخش های اقتصادی و اجتماعی و در مناطق مختلف کشور، نیازمند بررسی ها و مطالعات جامع برای ارائه الگوی استفاده از این سیستم ها در کاربری ها، اقلیم ها و ظرفیت های گوناگون می باشد. در مقاله حاضر استفاده از سیستم های سرمایش مرکزی در شرایط مختلف و با توجه به عوامل مختلف فنی، اقتصادی و زیست محیطی براساس روش «ارزش یکنواخت سالیانه» مورد تحلیل قرار گرفته و استراتژی مناسب برای به کارگیری آنها از دیدگاه های مصرف کننده ، عرضه کننده انرژی و همچنین دیدگاه ملی تعیین می گردد. دامنه بررسی سیستم های مورد مطالعه در این مقاله شامل دو نوع سیستم تراکمی هوا خنک و آب خنک و پنج نوع سیستم جذبی تک اثره آب داغ، جذبی شعله مستقیم، جذبی تک اثره بخار، جذبی دو اثره و جذبی تک اثره آب گرم می باشد. هزینه های سرمایه گذاری اولیه سیستم ها، بهره برداری، هزینه های انرژی شامل برق، گاز و آب براساس مطالعات میدانی صورت گرفته و ظرفیت های مرسوم این سیستم ها مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج حاصل از مطالعه، انتخاب سیستم برتر، در ظرفیت، پهنه و کاربری مورد نظر را امکان پذیر ساخته و علاوه بر صرفه اقتصادی چگونگی حمایت دولت از سیستم های مناسب را در شرایط مناسب با آن شفاف و میسر می سازد.

در آستانه جنگ جهانی اول، دامنه تجاوزات روسها در مازندران گسترش یافت و اراضی سوادکوه هم مورد تعرض آنها قرار گرفت. شیرگاه معروف به دروازه مازندران، در اواخر 1332ق./ 1914م. به دست ژنرال پاتایوف روسی تصرف شد؛ اما با تلاش اولیای دولت، امیر مؤید و حامیانش، روسها خیلی زود آنجا را موقتاً تخلیه کردند. حضور مجدد امیر مؤید و بستگانش در شیرگاه، برخلاف میل بخشی از اهالی شیرگاه بود و در مقابل پیشنهاد امیر مؤید، نماینده مجلس شورای ملی به دولت مبنی بر اجاره دادن خالصجات به سیف الله خان سرتیپ (مستاجر سابق آن بلوک)، بخشی از اهالی ناراضی شیرگاه، ادعا کردند که قبل از ورود روسها، مورد تعدی و تجاوز افراد امیر مؤید قرار گرفته اند. در این نوشتار، با رویکرد بررسی جایگاه تاریخی این شکایات، نخست به نوع داوری برخی از نویسندگان راجع به این اسناد پرداخته می شود و پس از آن، با نگاهی به حضور روسها در مازندران در اواخر دوره قاجار، مسئله مقابله امیر مؤید با روسها در سوادکوه، سیر رخدادهای منجر به شکایت مردم شیرگاه و در نهایت، بیرون راندن روسها از سوادکوه، مورد بررسی قرار می گیرد. نتیجه گرفته می شود که مسائل موجود در مناسبات امیرمؤید و بستگانش با رعایا، پررنگ تر از آنچه واقعیت داشته، منعکس شده است، و همراهان پاتایوف هم در آن بی تاثیر نبوده اند.