منصور نصیری طیبی

در این مقاله جهت گیری های سیاسی صولت الدوله در قبال تحولات سیاسی فارس در طی جنگ جهانی اول، ازجمله روابط وی با نیروهای ژاندارمری فارس، انگلیسی ها و نبرد با آنان، دوران حکومت مصدق السلطنه در فارس، روابط وی با رضاخان، نمایندگی وی در مجلس پنجم، زندانی شدن او در شورش های عشایری فارس، نمایندگی دوره هشتم و سلب مصونیت وی و سرانجام قتل او در زندان مورد بررسی قرار گرفته است.

اسماعیل خان صولت الدوله قشقایی (1352 1297ه .ق./1312 1257ه .ش.) که از سنین جوانی، وارد مناصب دولتی و فعالیت-های سیاسی شد، از آن زمان تا پایان عمر، پیوسته مناصبی چون ایل بیگی گری و ایلخانی گری ایل قشقایی، حکومت در شهرهای مختلف ایالت فارس و نمایندگی مجلس شورای ملی (دوره های پنجم و هشتم از حوزه انتخابیه جهرم) را بر عهده داشت. با آغاز رویدادهای جنبش مشروطه خواهی در فارس، وی به حمایت از مشروطه خواهان مبادرت نمود و به رویارویی با مخالفان پرداخت. در این مقاله، سیر تحولات زندگی سیاسی صولت الدوله از جمله جهت گیری در برابر خاندان قوام الملک، سران ایل بختیاری، انگلیسی ها و مخالفان درون ایلی و نیز چگونگی تعامل وی با قدرت های محلی و حکومت مرکزی، در این دوران مورد بررسی قرار گرفته است.

در جریان حوادث مشروطیت در فارس، انگلیسیها با کمک عوامل و مهرهای صاحب نفوذ خود ،کوشیدند هدایت جریانات سیاسی را در مسیر منافع خود به دست گیرند. در اینجا کوشش شده تا با بهره گیری از گزارشهای موجود در آرشیو وزارت امور خارجه، پژوهشی مستدل از اوضاع جنوب به ویژه فارس ، در دوران مزبور ارائه شود.

“هرگز نباید به این قشقاییهای لعنتی اعتماد کرد، آنها در جنگ جهانی اول و دوم ما را به ستوه آوردند”. این مطلب که از زبان وینستون چرچیل جاری شده، بیانگر عمق کینه و نفرت انگلیسها نسبت به قشقاییها است. همان ایلی که سرانجام به هنگام ملی شدن صنعت نفت، با همه قدرت به حمایت از دکتر مصدق برخاست.

“هرگز نباید به این قشقاییهای لعنتی اعتماد کرد، آنها در جنگ جهانی اول و دوم ما را به ستوه آوردند”. این مطلب که از زبان وینستون چرچیل جاری شده، بیانگر عمق کینه و نفرت انگلیسها نسبت به قشقاییها است. همان ایلی که سرانجام به هنگام ملی شدن صنعت نفت، با همه قدرت به حمایت از دکتر مصدق برخاست.

با آغاز جنبش ملی شدن صنعت نفت، برادران قشقایی (محمد ناصر، ملک منصور و محمد حسین و خسرو) به این حکومت پیوستند و از دکتر مصدق حمایت گسترده ای کردند، اما وقوع کودتای 28 مرداد و اعلام مخالفت قشقاییها با دولت کودتا و کوشش امریکاییها و دولت زاهدی برای آرام نمودن تحرک آنان، موجب فروپاشی اتحادیه سیاسی ایل قشقایی و تضعیف موقعیت سران قشقایی شد.