حسن کلاشلو

نظام خانوادگی و ارزش های آن در زمره مفاهیمی است که از دل تجدد و فرهنگ انسان اجتماعی برخاسته است. تعامل میان فردی به بعد مهمی از فعالیت های اجتماعی تبدیل شده و تأثیرات آن بر زندگی اجتماعی اشخاص رو به فزونی است. فراگیرترین شکل تعاملات بین فردی در چیزی که "سرویس شبکه اجتماعی" خوانده می شود، برقرار است. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر شبکه اجتماعی تلگرام و مکانیسم تاثیرگذاری آن بر ارزش های خانواده در میان جوانان شهر تهران صورت گرفته است. به منظور دست یابی به این هدف از بین عوامل و متغیرهای گوناگونی که در ارزش های خانواده تاثیر گذار است، متغیرهای شبکه اجتماعی، میزان پایبندی به باورهای دینی و پایگاه اقتصادی - اجتماعی، به عنوان متغیرهای مستقل انتخاب شده است. مبانی نظری متغیرها و پارامترهای این پژوهش بر مبنای نظریات هابرماس و روکیج تدوین شده است. روش تحقیق در این پژوهش، پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه دارای قابلیت اعتماد و اعتبار است. جامعه آماری این پژوهش، جوانان 18-29 سال مناطق 22 گانه  شهر تهران درسال 1394 می باشد. حجم نمونه 390 نفر است که با استفاده از فرمول کوکران و به شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای به دست آمده است. روش اصلی در تحلیل داده ها، رگرسیون و Amos است. نتایج  به دست آمده حاکی از آن است که در کل میانگین ارزش های خانواده در جامعه مورد مطالعه77/3 بوده که با توجه به اینکه حداقل و حداکثر نمره به ترتیب 1 و 5 می باشد، نشان می دهد که ارزش های خانواده در بین جوانان تقریبا در حد متوسط روبه بالاست. همچنین بر اساس نتایج تحقیق،  میان ارزش های خانواده و متغیرهای شبکه اجتماعی تلگرام، میزان پایبندی به باورهای دینی، پایگاه اقتصادی – اجتماعی و جنسیت رابطه معنادار وجود دارد، اما بین متغیرهای سن، وضع تاهل و تحصیلات با ارزش های خانواده رابطه ای به چشم نمی خورد. از میان این متغیرها، شبکه اجتماعی دارای قوی ترین رابطه با متغیر وابسته است. چهار متغیر شبکه اجتماعی،  پایبندی به باورهای دینی و پایگاه اقتصادی و اجتماعی و سن  وارد معادله رگرسیون شده اند و ضریب تعیین گزارش شده برابر358/0 است. بنابراین متغیرهای فوق به طور کلی بیش از 35 درصد تغییرات متغیر وابسته را تبیین می نمایند.

در دنیای معاصر و با توجه به تحولات هر روزه که در حوزه ارتباطات انسانی رخ داده، بویژه به واسطه توسعه ارتباطات از طرق فناوری های نوین و عملی شدن نظریه دهکده جهانی مک لوهان، روند فهم نوین از مسائل بین المللی موجب گردیده تا نقش دولت ها کم رنگ تر گردد. این وضعیت جدید موجب تغییر پارادایم از  دیپلماسی سنتی معمول در قرون گذشته به شکل جدیدی از دیپلماسی شده است. بدیهی است که به موازات تحول جوامع، سناریوهای جدیدی در عرصه دیپلماسی و روابط بین الملل محقق می شود که  تغییر  اولویت های نوین، همراه با اتخاذ شیوه ها و ابزارهای نوین همانند استفاده از ظرفیت بازیگران غیردولتی به ویژه  NGOs ها را در پی داشته است. در این میان، با توجه به نقش آفرینی  کلیدی و حساس جوانان در کشورهای مختلف دنیا به خصوص جوامع توسعه یافته به عنوان "نیروی فکر، کار، ارائه ایده و موتور محرک جوامع در نهادها و مراکز علمی و اداری" و روند توسعه  YNGOs  در نظام جهانی با برنامه های مختلف مورد نیاز عموم جوامع به دور از ایدئولوژی های رایج در دهه های گذشته، بویژه اقدامات عام المنفعه و بشردوستانه فراتر از مرزهای کشورها و ایجاد شبکه جهانی جوانان فعال و گسترش این شبکه در اغلب جوامع جوان همراه با برنامه های بشردوستانه و جهان شمول در صحنه بین الملل- که موجب تاثیر بر افکار توده های مختلف مردم و حتی دولت ها و سازمان های بین المللی می شود- گفتمان جدیدی با عنوان دیپلماسی جوانان  به عنوان دیپلماسی نوین پدید آورده است. در این پژوهش با روش اسنادی کتابخانه ای به بررسی این سئوال پرداخته ایم که دیپلماسی جوانان با استفاده از ابزار  NGOs چه نقشی در توسعه گفتمان بشردوستانه و ترویج اقدامات عام المنفعه در نظام بین الملل ایفا    می نماید. به نظر می رسد حرکت در مسیر توسعه فهم متقابل میان جوانان سایر کشورهای جهان که انگیزه  و دغدغه مقابله با تروریسم، گسترش جنگ، منازعات قومی، مهاجرت، گسترش ایدز، تخریب محیط زیست و سایر موارد مشابه به ویژه آرمان های سند توسعه هزاره و برنامه عمل جوانان مصوب سازمان ملل متحد را دارند موجب ایجاد شبکه جهانی جوانان موثر در کشورها در کنار دولت ها و با ابزار غیر رسمی  با رویکرد  دستیابی به  آینده ای بهتر با هدف دستیابی به  صلح  و فشار بر دولت های حامی تروریسم  که در ترویج خشونت و افراطی گرایی دارند می گردد. به عبارت دیگر، هدف نهایی این پژوهش، معرفی این ظرفیت و امکان استفاده از آن در جمهوری اسلامی ایران برای کسب منافع ملی و افزایش قدرت نرم با محوریت جوانان در برابر تبلیغات و اقدامات  سوء مخالفان نظام جمهوری اسلامی ایران که  در عرصه بین الملل صورت می دهند، می باشد.

با توجه به جمعیت جوان کشور، سنجش نگرش و تحولات جوانان در زمینه گروه های مرجع مورد توجه جدی سیاستگذاران و تصمیم گیران نظام می باشد. گروه مرجع، یکی از مهم ترین منابع هویت بخشی به افراد و شکل دهی به ارزش ها و هنجارها و در نهایت رفتار آنان است. به تبع اهمیتی که گروه مرجع برای جهت دهی به رفتار و کردار اعضای یک گروه یا جامعه دارد، در صورتی که گروه مرجع فرد یا افرادی تغییر کند، ارزش ها و هنجارهایی مورد پذیرش آنان قرار می گیرد که با ارزش ها و هنجارهای مورد پذیرش گروه عضویتی او در تضاد و تخاصم قرار می گیرد و او را به رویارویی با گروه عضویتی می کشاند. برای بررسی روند تغییرات و تحولات صورت گرفته در این تحقیق، با استفاده از پیمایش های ملی انجام شده در طی سال های 1386 الی 1395، گویه هایی که می توانستند در بررسی این مفهوم تاثیرگذار باشند، استخراج و سپس با همسان سازی سنجه ها، روند تغییرات نگرشی جوانان در این بازه زمانی مشخص شده است. به این منظور، مفهوم گروه های مرجع به صورت موضوعی در مقولات مختلف تقسیم و گویه هایی که معرف هر کدام از این مقوله ها بودند، استخراج شدند و در نهایت روند تغییرات نگرشی جوانان در این زمینه ترسیم گردید. روش تحقیق، تحلیل ثانویه است که به مقایسه نتایج پژوهش های ملی –با جامعه آماری مشابه، شیوه نمونه گیری یکسان و دارای گویه های مشابه - می پردازد. نتایج تحقیق نشان می دهد که نسل جوان خود را در چهارچوب هنجارهای گذشتگان تعریف نمی کند و ارزش ها و نگرش هایشان در برخی از حوزه ها تغییر یافته است؛ با این حال خانواده برای جوانان نقش بنیادین و مهمی داشته و افراد موثر در الگوپذیری جوانان به طور عمده ای در محدوده اعضای خانواده به ویژه والدین قرار دارند.