گونه های کنش گفتاری در صنعت التفات بر پایه نظریه جان سرل (موردپژوهی: آیات الاحکام قرآن کریم)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
علوم قرآن و حدیث سال ۵۶ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱۱۲
155 - 179
حوزه های تخصصی:
صنعت التفات به معنای تغییر شخص دستوری کلام از متکلم، مخاطب یا غایب به دیگری در یک جمله یا جمله های پیاپی با هدف بررسی انسجام در قرآن کریم است. نظریهٔ کنش گفتاری نیز یکی از مباحث مهم کاربردشناسی زبان است که گویندگان به آن بر این باورند که در قالب سخن گفتن، فعل های بسیاری چون توصیف، اِخبار، امر، نهی، دعا، آرزو و... انجام می شود. نگاه به متن چون کنش به کارشناسان متون مذهبی این امکان را می دهد که ماهیت دینی این متون را به شکل نظام مند تری تغییر دهند. یکی از تئوری پردازان این حوزه جان سرل است که کنش گفتاری را به گونه های اظهاری، ترغیبی، عاطفی، تعهدی و اعلامی تقسیم می کند. در پژوهش حاضر، درون مایه و بافت موقعیتی متن آیات التفات در قرآن کریم بر پایهٔ نظریهٔ کنش گفتاری سرل، به مثابهٔ تحلیل گفتمان زبانی، با روش توصیفی تحلیلی بررسی شده و مؤلفه ها و گونه های آن مشخص شده است. یافته های پژوهش نشان از آن دارد که در میزان کاربست گونه های پنج گانهٔ سرل در آیات التفات قرآن کریم، کنش اظهاری بیشترین فراوانی و کنش تعهدی کمترین فراوانی را دارد. در کنش اظهاری، افعالی چون توصیف، تأکید، گزارش، نقدکردن و اعطا به کار رفته است؛ در کنش ترغیبی، پیشنهاددادن، شرط، توضیح خواستن، پرسش اعتراض آمیز و...؛ در کنش تعهدی، تعهددادن، تعهدگرفتن و سوگندخوردن؛ در کنش عاطفی، تمجید و شکرگزاری، تهدید، آرزوداشتن و...؛ در کنش اعلامی نیز پایان کار و حکم دادن به کار رفته است.