محمد حسین پناهی

"بعضی انقلابات، آثار سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی زیادی در کشوری که در آن واقع شده اند و در منطقه مربوطه و حتی در سطح جهان می گذارند. انقلاب اسلامی به عنوان انقلابی شگفت انگیز و بزرگ، آثار زیادی در سطح داخلی و منطقه ای و جهانی داشته است. یکی از نتایج جهانی انقلاب اسلامی، آثار علمی آن در رشته های علوم سیاسی و اجتماعی، خاصه در نظریه پردازی های انقلاب است. در این مقاله، اثر انقلاب اسلامی در نظریه های انقلاب، در سه حوزه مربوط به علل وقوع انقلابات، فرایند جنبش انقلابی و پیامدهای انقلاب، مورد بررسی قرار گرفته است. از آن جا که این موضوع در حوزه مباحث جامعه شناسی علم قرار می گیرد، با استفاده از نظریه انقلابات علمی توماس کوهن فرضیه کلی زیر مطرح گردید: وقوع انقلاب اسلامی ایران دگرگونی قابل توجهی در نظریه های جامعه شناسی انقلاب ایجاد کرده است. این فرضیه با توجه به حوزه های مورد بررسی، به سه فرضیه اصلی و فرضیه های فرعی تر تفکیک شده و مورد بررسی قرار گرفت. روش این تحقیق، تحلیل محتوای کیفی یا مضمونی 57 مقاله انگلیسی چاپ شده در مجلات علمی بین المللی پیرامون انقلاب اسلامی ایران بوده است. این پژوهش نشان داد که انقلاب اسلامی ایران، اثر غیر قابل انکاری در نظریه ها و نظریه پردازی انقلاب در هر سه حوزه علل وقوع، فرایند و پیامدهای انقلاب گذاشته است. "

انقلابات معمولا آثار سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مهمی در کشوری که در آن واقع شده اند، در منطقه مربوطه و حتی در سطح جهانی می گذارند. انقلاب اسلامی به عنوان انقلابی شگفت انگیز و بزرگ اجتماعی، نتایج بسیاری در سطح داخلی و منطقه ای و جهانی گذاشته است. یکی از نتایج انقلاب اسلامی اثری است که در نظریه پردازی های انقلاب گذاشته است. در این مقاله اثر انقلاب اسلامی در نظریه های مربوط به علل وقوع انقلابات، مورد بررسی قرار گرفته است. از آنجا که موضوع اخیر در حوزه مباحث جامعه شناسی علم قرار می گیرد، با استفاده از نظریه توماس کوهن و رابرت مرتون و شاپین چارچوب نظری مطالعه تدوین شد. فرضیه اصلی تحقیق این بود که: وقوع انقلاب اسلامی ایران دگرگونی قابل توجهی در نظریه های مربوط به علل وقوع انقلاب ایجاد کرده و عوامل بیرونی نیز این اثرگذاری را تقویت کرده اند. با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی، 57 مقاله علمی چاپ شده در مجلات علمیِ بین المللی (به انگلیسی) مربوط به انقلاب اسلامی ایران تحلیل محتوای کیفی شدند تا آثار نظریه ای انقلاب اسلامی مطالعه شود.این پژوهش نشان داد که انقلاب اسلامی ایران اثر غیر قابل انکاری در نظریه ها و نظریه پردازی انقلاب گذاشته است. مطالعه این انقلاب سبب شده است که عوامل فرهنگی در تبیین انقلابات وارد و بسیار اساسی تلقی شوند ودر مقابل نقش متغیرهای ساختاری در تبیین وقوع انقلابات کاهش یابد.همچنین در اثر این مطالعات، اهمیت مشروعیت سیاسی و نقش زنان در تبیین انقلابات، توسعه قابل ملاحظه ای یافته است. مجموعه این عوامل سبب شکل گیری روندهای جدیدی در حوزه مطالعات انقلاب شده است.به علاوه، عوامل سیاسی، اقتصادی، ژئوپولیتیک، مذهبی و فرهنگی مربوط به ایران و جهان، از زمان وقوع انقلاب اسلامی تاکنون، سبب شده اند که توجه علمی به انقلاب اسلامی و نتیجتا اثر گذاری علمی آن در تبیین انقلابات تشدید شود.

" اختلاف نسلى در انواع مختلف آن از مباحث مهم جامعه ماست که داراى جمعیت جوان حجیم و تغییرات پرشتابى است. بسیارى بر این عقیده اند که انتقال فرهنگ نسل قبل به نسل جدید با مشکلات جدى مواجه بوده و به علل مختلف بسیار ناقص صورت مى گیرد، به طورى که نسل جدید تا حد زیادى پایبند ارزش ها و هنجارهاى نسل والدین خود نیست، و شکاف عمیقى بین دو نسل ایجاد شده است. هدف این مقاله از یک طرف بررسى فرضیه شکاف نسلى در کشور، و از طرف دیگر ارزیابى میزان تاثیر تحصیلات بر آن بوده است. براساس مبانى نظرى مطرح شده در مقاله، و با توجه به وقوع انقلاب اسلامى و تغییرات سریع و وسیع ناشى از آن و نوسازى جامعه، به نظر مى رسد باید انتظار شکاف نسلى قابل توجهى را داشت. اما آیا داده هاى موجود چنین امرى را تایید مى کند؟ براى پاسخگویى به این پرسش ها فاصله نسلى و شکاف نسلى از هم تفکیک شد و هر یک نیز به دو نوع ارزشى و هنجارى متمایز گردید، و بر مبناى داده هاى ثانویه موضوع مورد بررسى قرار گرفت. نتیجه این بررسى مقدماتى نشان داد که اختلاف نسلىِ ارزشى قابل توجهى بین دو نسل وجود ندارد، ولى اختلاف نسلىِ هنجارى قابل توجه است. اثر تحصیلات نیز بر شکاف نسلى مربوط به بعضى از ارزش ها و هنجارها یکنواخت نیست، به طورى که بعضى از اختلاف ها را تشدید و بعضى دیگر را تضعیف مى کند، و نتیجتاً افزایش تحصیلات را به راحتى نمى توان عامل مهمى در افزایش اختلافات نسلى تلقى کرد. "

" به علت اهمیت زیاد مشارکت اجتماعى در جوامع امروزى، چگونگى و عوامل موثر بر مشارکت اجتماعى مورد توجه بسیارى از دانشمندان علوم اجتماعى قرار دارد. در مقاله حاضر، براساس پژوهشى پیمایشى، سعى شده است که اثر ویژگى هاى فردى و شخصیتى بر میزان مشارکت اجتماعى بررسى شود. جامعه آمارى این پژوهش را شهروندان 18 سال و بالاتر ساکن در مناطق 22 گانه شهر تهران تشکیل داده اند که از آن، نمونه اى به حجم 827 نفر با روشهاى نمونه گیرى تصادفى انتخاب شده است. با استفاده از نظریه هاى روان شناسى اجتماعى و کنش اجتماعى پارسونز در سطح خرد، در این مقاله سه فرضیه اصلى مطرح و آزمون شدند. این بررسى نشان داد که با توجه به در حال گذار بودن ایران، هنوز در جامعه آمارى ما غلبه با مشارکت اجتماعى سنتى و غیررسمى است، و این که هنوز مشارکت اجتماعى رسمى در آن نهادمند نشده است. همچنین این مطالعه نشان داد که ویژگى هاى شخصیتى فعال گرایى، اعتماد اجتماعى، دلبستگى اجتماعى، تعهد اجتماعى، امید به آینده، سطح تحصیل، ارزش مشارکت و ارزش هاى فرامادى رابطه مستقیم معنادارى با میزان مشارکت اجتماعى افراد دارند. در خاتمه بر اساس یافته هاى تحقیق، پیشنهادهایى جهت افزایش مشارکت اجتماعى در کشور ارائه گردید. "

اهمیت علوم انسانی به یک معنا به اهمیت بعد ذهنی، فکری، روانی و معنوی انسان مربوط می شود. هر چه این بعد از انسان بودن ما و نیازهای مربوط به آن بیشتر مورد نظر باشد علوم انسانی اهمیت بیشتری پیدا می کند،بنابراین ا گر ما علوم انسانی را به یک معنای دیگر علوم فرهنگی بنامیم، چون فرهنگ عامل اصلی رشد و کمال انسان تلقی می شود، پس علوم انسانی به طور عام کلمه، علومی هستند که با چگونگی رشد و کمال و پیشرفت انسان سروکار دارند. بنابراین به میزانی که این امور در زندگی انسان اهمیت دارد، به همان میزان علوم انسانی نیز اهمیت می یابد این بخش از علوم انسانی با روان و ذهن و فکر انسان و یا به عبارتی دیگر با نیازهای معنوی انسان سرو کار دارد