آرام ولدبیگی

تحولات عادی کشورها هنگامی صبغه راهبردی می یابد که ارزش های حیاتی بازیگران متحول شود؛ یعنی مؤلفه هایی چون تمامیت ارضی، انسجام اجتماعی و رژیم سیاسی آنها از سوی نیروهای داخلی یا قدرت های خارجی یا هر دو دگرگون شود. بر این مبنا در واپسین روزهای سال 2013 موضوع کرکوک و آینده آن دوباره به بحثی پرمناقشه تبدیل شد و مجموعه ای از بازیگران داخلی، منطقه ای و بین المللی درباره سرشت بحران کرکوک و سرنوشت آن موضع گیری کردند. پس از خروج آمریکا از عراق در سال 2011، حدس غالب این بود که عراق با خلأ امنیتی مهمی مواجه خواهد شد و نگاه ها به منطق بازیگران در شکل دهی به آینده حیات سیاسی عراق دوخته شده بود. اکنون با فرض اینکه موضوع کرکوک کانون تراکم منافع هویتی اقتصادی بازیگران داخلی و منطقه ای است، این پرسش مطرح است که بحث های مناقشه انگیز و مسأله آفرین در کرکوک کدام اند و بازیگران کلیدی چه برداشت و موضعی در برابر این موضوعات دارند؟ نویسندگان این مقاله با بررسی اسناد علمی تولیدشده در باب ریشه های بحران کرکوک و مقایسه یافته های محققان این حوزه به این فرضیه قابل تأیید رسیده اند که طولانی شدن بحران کرکوک به ارزش موضوع مورد مناقشه بستگی دارد و ارزش اقتصادی هویتی کرکوک به حدی است که طرف های درگیر حاضر و قادر به اغماض و مصالحه نیستند. دیگر اینکه برخلاف دهه های پیشین و در پناه گفتمان های مهمی چون حقوق بشر و نفی تبعیض، حتی ضعیف ترین اقلیت ها هم خود را قادر به بقا و انتخاب سبک زندگی می دانند. در نهایت باید به منافع و علایق متعارض قدرت های متعددی اشاره کرد که برد دیگری را باخت خود می پندارند و به تداوم بحران کنونی اشاره می کنند. هم چنین افزایش تدریجی قدرت حکومت مرکزی (بغداد) و رشد خودباوری در اقلیم کردستان مؤلفه جدیدی است که افق های پیش روی کرکوک را تیره و تار کرده است.