محمدرضا حاتمیان

 انتخاب رنگ به عنوان یک عنصر کالبدی مهم در فضای اجرایی معماری مسکونی امروز ایران از مدل های پژوهش شده علمی پیروی نمی کند. در این راستا سلایق دست اندرکاران ساختمان سازی مانند کارفرمایان، سرمایه گذاران، سازندگان، سوداگران، معماران و عرف و هنجارهای جامعه بیشترین نقش را ایفا می کنند. موضوع رنگ در معماری از منظرهای مختلف قابل پژوهش است که در این نوشتار از منظر توجه به مبانی نظری حکمت طبیعیات مورد توجه قرار گرفته است. حکمت طبیعیات یکی از سه شاخه اصلی حکمت است که به امور طبیعیه یا پدیده هایی که شامل ماده و زمان می شوند می پردازد. مبانی و احکام حکمت طبیعیات در طب سنتی ایران، به ویژه در آثار به جامانده از ابن سینا، به موضوعاتی مانند ویژگی های محیط و کالبد آن می پردازد و از این منظر می تواند به عنوان مبانی نظری کاربردی در ویژگی های عناصر کالبدی محیط مانند رنگ مورد استفاده و استناد قرار گیرد. ارتباط معماری و حکمت طبیعیات در حدود یک دهه اخیر مورد توجه پژوهشگران معماری و شهرسازی قرار گرفته است. هدف این نوشتار پیشنهاد مدلی کاربردی برای انتخاب رنگ در فضاهای خانه امروز ایران است؛ چراکه از منظر طب سنتی در حکمت طبیعیات تاکنون پژوهشی صورت نگرفته است. پرسش اصلی این است که براساس مبانی نظری حکمت طبیعیات رنگ فضاهای مسکونی مبتنی بر چه شاخصه هایی انتخاب می شده است؟ روش پژوهش کیفی و در حوزه مبانی، مبتنی برتحلیل محتوای متون مرتبط با حکمت طبیعیات در طب سنتی و استخراج شاخصه های انتخاب رنگ در فضاهای معماری مسکونی به صورت عام و در فضای خواب به صورت خاص پرداخته و جهت رسایی مبانی نظری، این شاخصه ها را در تعدادی از خانه های تاریخی شهر کاشان به عنوان مصداق جست وجو می نماید. یافته ها نشان می دهد که رنگ به عنوان یک عنصر مهم کالبدی دارای مزاج بوده و می تواند با ایجاد تعادل نسبی بین مزاج مکان طبیعی یا طبیعت و مزاج فعالیتی که در عملکردهای فضایی مانند فضای خوابیدن رخ می دهد، موجب تعادل مزاج مکان مصنوع یا معماری شود و با این شاخصه می توان رنگ فضا های خانه را انتخاب نمود. یافته های نظری پژوهش در چند مصداق از خانه های تاریخی شهر کاشان نیز مشاهده شد.