بهنام رفیعی مهر

فناوری ارتباطات خودرویی نویدبخش تحولی بزرگ در سامانه های نوین حمل و نقلی محسوب می شود. با ادغام فناوری ارتباطات بی سیم و توان بالقوه فناوری اطلاعات، خودروی هوشمندی بوجود خواهد آمد که قادر است دستیار توانمندی برای راننده در پرهیز از موقعیت های خطرناک رانندگی بوده و سبک رانندگی سازگار با محیط زیست را در برابر وی قرار دهد. این مقاله به بررسی مهم ترین فعالیت هایی می پردازد که در زمینه پژوهش و توسعه ارتباطات هوشمند خودرویی در برخی کشورهای جهان انجام شده است. پس از مرور مختصری بر وضعیت پژوهش و توسعه فناوری در سطح جهان، برخی از مهمترین برنامه ها و پروژه های آزمایشی چند کشور دنیا به اختصار بررسی و در پایان نیز جمع بندی از داده های گردآوری ارائه شده است.

سامانه ارتباطات هوشمند خودرویی، با ایجاد ارتباطی یکپارچه بین خودروها و دستگاه های کنارجاده ای باعث افزایش آگاهی رانندگان از محیط پیرامونی خویش و ارتقای کیفیت سفر می گردد. تجاری سازی موفق هر فناوری جدید و نوآور، نیازمند بررسی و درک درست ابعاد مختلف آن از لحاظ اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و زیست محیطی است. شناسایی و تحلیل درست ذی نفعان، توام با درک پتانسیل اقتصادی آن در قالب الگوی کسب وکار، یکی از مهمترین عوامل کلیدیِ موفقیت سامانه ارتباطات هوشمند خودرویی است.  در این مقاله، پس از معرفی تجربیات جهانی در حوزه الگوی کسب وکار این سامانه، سناریوهای مختلف مطرح در این زمینه آورده می شود. به علاوه یک چارچوب کلی برای الگوی کسب وکار سامانه ارتباطات هوشمند خودرویی ارائه و برای یک بخش از مشتریان این سامانه، یعنی رانندگان و سرنشینان خودرو به مثابه مصرف کننده نهایی، الگویی ابتدایی به عنوان نمونه پیشنهاد می گردد.

سامانه های حمل و نقل هوشمند (ITS) در حال عرضه نوآوری های متنوعی هستند که می توانند چهره حمل و نقل را تغییر دهند. اما از دیدگاه بسیاری ار صاحب نظران جهان، آنچه بزرگترین تاثیر را بر آینده ITS خواهد داشت، فناوری ارتباطات خودرویی است. فن آوری بی سیمِ کارآمدِ بکارگرفته شده در این فناوری با استفاده ازارتباطات خودرو با خودرو(V2V) و خودرو با زیرساخت (V2I) قابلیت متحول نمودن ایمنی حمل و نقلی، کاهش ازدحامات ترافیکی و اثرات زیست محیطی بخش حمل و نقل را دارد.پیاده سازی فناوری ارتباطات خودرویی،صرفاً تصویری از آینده ITSنیست، بلکه ITS دنیا بر مبنای آن در حال متحول شدن و توسعه می باشد. سازمان های دولتی، پژوهشکده های حمل و نقل و خودروسازان جهان، هم اکنون در حال توسعه این فناوری بوده و پیشرفت هایی واقعی در این راه بدست آورده اند.این پژوهش به بررسی اثر و جایگاه ارتباطات خودرویی در سامانه حمل و نقل هوشمند می پردازد.

توسعه ارتباطات خودرویی به عنوان نسل جدید سیستم های هوشمند حمل و نقل و نوک پیکان فناوری در این عرصه، در حال رشد سریع و اجرای پایلوت های متعدد و یا پیاده سازی کامل برخی از کاربردها در کشورهای مختلف است. با توجه به جدید بودن این فناوری و شرایط خاص هر کشور، شناسایی چالش های پیشِ رو و الزامات بکارگیری این فناوری قبل از اجرا و پیاده سازی طرح در سطح کلان، ضروری است. در این مطالعه بعد از معرفی نتایج تجارب جهانی، الزامات پیاده سازی این سامانه در ایران نیز شناسایی و به طور اجمالی بیانخواهد شد. در این مقاله بر پایه بررسی تجارب جهانیِ 20 کشور و بیش از 50 پروژه،چالش های متعدد و متنوع و الزامات و راهکارهای کلیدی برای رفع آن ها در چهار حوزه کلان فنی، عملیاتی، مدیریتی و قانونی معرفی می گردد. در پایان، نتایج این مطالعه به شناخت 24 الزام و پیش نیاز پیاده سازی سامانه جهت بکارگیری فناوری در ابعاد وسیع در ایران، منجر شده است.