سمیراء نرماشیری

زبان فارسی میانه یا پهلوی از زبان های ایرانی میانه جنوب غربی است و چنان که از نامش پیداست بازمانده گونه ای از فارسی باستان است. بنابراین، از لحاظ تحول تاریخی، زبان فارسی باستان به فارسی میانه و فارسی میانه به فارسی نو تبدیل شده است. پس از دگرگونی زبان فارسی میانه و رواج فارسی نو، برخی از ساختارهای زبانی از جمله ساخت فعل مرکب و عبارت فعلی نیز دگرگون شد. در این پژوهش پرسش اصلی این است که ساخت فعل مرکب و عبارت فعلی در سه متن فارسی میانه (اندرز مهرسپندان، روایت پهلوی و کارنامه اردشیر بابکان) چگونه بوده است. برای رسیدن به پاسخ، تمامی فعل های مرکب و عبارت های فعلی از سه متن فارسی میانه مذکور گردآوری و بر اساس ساختار و اجزای تشکیل دهنده آن ها طبقه بندی شد. نتیجه این پژوهش نشان داد در سه متن یادشده ساخت فعل مرکب شامل اسم + همکرد؛ صفت + همکرد؛ قید یا قید پیشوندی + همکرد و گروه حرف اضافه ای+ همکرد می شود. ساخت عبارت فعلی نیز به صورت حرف اضافه+ اسم+ فعل؛ حرف اضافه+ اسم معنی+ فعل؛ حرف اضافه+ قید+ فعل است. شناخت ساختارهای فعل مرکب و عبارت فعلی برای تهیه واژه نامه زبان فارسی میانه سودمند خواهد بود و پژوهشگران را در شناخت این ساختارها در زبان فارسی یاری خواهد داد.