عادل پورقربان

علیرغم اهمیت بافت های تاریخی، انواع مشکلات مالی، مدیریتی، کالبدی مانع از دستیابی به توسعه این بافت ها بوده است. با توجه به اهمیت این موضع هدف اصلی این پژوهش شناسایی چالش های مدیریت بافت های باارزش تاریخی شهری در کلانشهر تبریز است. پژوهش به لحاظ ماهیت کاربردی و به لحاظ روش توصیفی تحلیلی است. جامعه آماری این پژوهش شامل خانوارهای ساکن منطقه 8 شهرداری تبریز و 20 نفر از کارشناسان و خبرگان بوده است. در سطح خانوارها، با استفاده از آلفای کرونباخ و به روش تصادفی ساده، 367 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب گردید. تجزیه وتحلیل یافته های پژوهش با استفاده از دانش آینده پژوهی مبتنی بر نرم افزار میک مک و آزمون آماری رگرسیون خطی به روش گام به گام صورت گرفت. نتایج یافته های پژوهش نشان داد که برخورداری پایین از زیرساخت های شهری از جمله فضای سبز ، قرارگیری بافت های تاریخی در درون شهر و مشکلات ترافیکی، چالش های مدیریت بحران در درون بافت تاریخی و تراکم زیاد ساخت و ساز در درون این بافت ها و سختی تردد وسائط نقلیه به ترتیب با مقادیر 1362، 801، 769 و 865 به عنوان مؤلفه های (چالش های) کلیدی در زمینه مدیریت توسعه بافت باارزش تاریخی شهر تبریز در منطقه 8 شهری هستند. همچنین یافته های پژوهش با استفاده از آزمون رگرسیون خطی گام به گام نشان داد که مهم ترین مؤلفه های مدیریت بافت باارزش تاریخی شامل اتخاذ رویکرد یکپارچه در خصوص مدیریت و توسعه بافت باارزش تاریخی شهری، هماهنگی اقدامات سایر دستگاه ها اجرایی به واسطه جامع نگری، توانمندی دانش مدیریان شهری در ارتباط با مدیریت محلی و اتکا بر مؤلفه های محلی مدیریت بافت باارزش تاریخی. درنهایت می توان گفت که مهم ترین راهکار رفع چالش مدیریت بافت های باارزش تاریخی و توجه به تمامی ابعاد مدیریتی، مالی، اجتماعی و کالبدی- زیرساختی به صورت همزمان است.

مقدمه: فضاهای تاریخی شهرها به عنوان نمادهای هویت بخش به شهر و شهروندان هستند. علیرغم اهمیت فضاهای تاریخی، این فضاها از نظر دسترسی به زیرساخت های شهری، دارای ضریب برخورداری پایین هستند و رفع این مشکل در گرو شناسایی دقیق مؤلفه ها، شناخت روابط بین مؤلفه ها و در نهایت شناسایی مؤلفه های کلیدی است. هدف پژوهش: هدف اصلی پژوهش حاضر شناسایی مؤلفه های کلیدی در زمینه بهبود عدالت در دسترسی به زیرساخت های شهری در حوزه شهرداری تاریخی- فرهنگی منطقه هشت تبریز است. روش شناسی تحقیق: پژوهش از نوع کاربردی بوده و رویکرد آن توصیفی-تحلیلی مبتنی بر رویکرد آینده نگاری است. داده های پژوهش با استفاده از منابع مکتوب، سالنامه ها و نظرات گروه دلفی به دست آمده است. تعداد مؤلفه های پژوهش شامل 21 مؤلفه در ابعاد خدماتی، شهرسازی، مدیریتی و تاریخی- فرهنگی است. همچنین اعضای گروه دلفی شامل 19 نفر بوده است. قلمرو جغرافیای پژوهش: محدوده پژوهش حاضر حوضه شهرداری تاریخی- فرهنگی منطقه هشت کلانشهر تبریز است که بیش از 80 درصد آثار تاریخی شهر تبریز در این منطقه قرار دارد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که از مجموع 21 مؤلفه مؤثر بر بهبود عدالت در دسترسی به زیرساخت های شهری در بافت های تاریخی، 11 مؤلفه به عنوان مؤلفه کلیدی هستند. مهم ترین مؤلفه های کلیدی عبارت اند از بهبود کیفیت بصری، بهبود حمل و نقل و مقاوم سازی بناهای قدیمی و... همچنین نتایج آزمون الکترا در زمینه اولویت بندی محلات هفتگانه واقع در حوزه شهرداری تاریخی- فرهنگی منطقه 8 تبریز نشان داد که به ترتیب محلات شهناز، بازار، منصور، مقصودیه، دانشسرا، قره باغ- بالاحمام و تپلی باغ- دمشقیه در اولویت های اول تا هفتم قرار دارند. نتیجه گیری: نتایج حاصل از یافته های پژوهش نشان داد که سه مؤلفه ارتقای کیفیت حمل و نقل عمومی در بافت های تاریخی ارتقای سرانه فضاهای سبز شهری و حفظ نمادهای تاریخی به عنوان سه پیشران کلیدی در زمنیه ارتقای عدالت در دسترسی به زیرساخت های شهری در بافت های تاریخی هستند. از این نظر می توان گفت که محلات شهناز، بازار و مقصودیه به ترتیب دارای رتیه های یک تا سه از نظر دسترسی به زیرساخت های شهری هستند. در نهایت با توجه به یافته های پژوهش، پیشنهادهای کاربردی در زمینه ارتقای عدالت در دسترسی به زیرساخت های شهری بافت های تاریخی ارائه گردید.