احمدعلی واحدی زاده

 نظریه خلافت اسلامی ریشه در سده نخست اسلام دارد و به دلیل اهمیت آن در اندیشه سیاسی اهل سنّت، بارها مورد بررسی دانشمندان مسلمان قرارگرفته و آثار فراوانی نیز در این زمینه تولید شده است. این نظریه بین عالمان اهل سنّت، موافقان و مخالفانی دارد که دسته نخست بر وجوب آن، استدلال عقلی و نقلی ارائه کرده اند و مخالفان، از اساس وجوب آن را رد می کنند و عده ای نیز از اسلام منهای سیاست سخن می گویند. در این میان «رمضان البوطی» از بزرگان اشاعره معاصر، ضرورت اقامه خلافت در جوامع معاصر اسلامی را مطرح کرد. در پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی تحلیلی تلاش شده که دیدگاه او درباره خلافت بررسی شود. به باور او حکومت اسلامی از شعایر مهم دینی است که باید در جوامع اسلامی استقرار یابد؛ زیرا اجرای بسیاری از احکام فقهی اسلام، مستلزم برپایی خلافت اسلامی است. با توجه به اوضاع حاکم بر جهان اهل سنّت که با روش حکومتی غربی، برخی به صورت سلطنتی اداره می شوند و برخی تحت تأثیر اندیشه های افراطی قرار دارند، به نظر می رسد نظریه خلافت البوطی مناسب ترین نظام سیاسی برای جامعه اهل سنّت است؛ لذا پژوهش و تبیین این موضوع هم ضرورت می یابد.

علی سامی النشار دانشمند مصری و از شخصیت های مهم اشاعرهٔ معاصر، منهج فکری مسلمانان را به قرآن و سنت برمی گرداند. از نظر او حقایق قرآن همهٔ نواحی اندیشهٔ اسلامی، اعم از تجربی و نظری را در برمی گیرد؛ به همین دلیل دانشمندان سده های نخست اسلامی دارای منهج فکری مستقل بودند و اندیشه های بیگانه به خصوص منطق و فلسفهٔ یونان را نپذیرفتند. هدف این تحقیق بررسی منهج فکری مسلمانان با روش توصیفی تحلیلی از منظر سامی النشار و چیستی منهج فکری مسلمانان از منظر او، مسئله تحقیق است. دیدگاه آرمان گرایانهٔ النشار نسبت به تاریخ اندیشهٔ اسلامی، به معنای قرائت سلفی گرایانه از آموزه ها و تاریخ اندیشهٔ اسلامی نیست. به باور ایشان پایه گذار منطق استقرایی دانشمندان مسلمان بودند که علوم تجربی در بستر آن شکل گرفته است؛ اما غربی ها با نقض اصول علمی، آن را به نام خود ثبت کرده اند. یافته های این پژوهش نشان می دهد که سخنان النشار دربارهٔ پایه گذاری منهج فکری و منطق استقرایی به وسیلهٔ دانشمندان مسلمان و مخالفتشان با اندیشه و علوم بیگانه، به دور از واقع نبوده و منابع آن را تأیید می کند.