ماندانا یاوری

هوشمندی رقابتی ابزاری کلیدی برای ایجاد تمایز و موفقیت در عرصه رقابت دانشگاهی کشور است. این مطالعه با هدف مدلسازی پیشران های مهارتی هوشمندی رقابتی دانشگاه انجام شده است. مطالعه حاضر از نظر هدف کاربردی است که به شیوه پیمایش مقطعی انجام شد. 23 نفر از اساتید دانشگاه های صنعتی تهران در این مطالعه مشارکت کردند. برای طراحی مدل از روش ترکیبی دیمتل و مدلسازی ساختاری-تفسیری استفاده شد. براساس نتایج این تحلیل مدیریت و رهبری هوشمند بر تعاملات و ارتباطات دانشگاه تاثیر دارد. این تعاملات نیز بر فرایندها، ساختار و قوانین دانشگاه اثر می گذارند. فرایندهای دانشگاهی نیز به نوبه خود بر فرهنگ سازمانی، سرمایه انسانی و برندسازی دانشگاه اثر می گذارند و در نهایت نیز به برنامه های آموزشی، سیستم ها و زیرساخت ها منجر می شوند. همچنین براساس نمودار قدرت نفوذ-وابستگی مشخص گردید، متغیر مدیریت و رهبری هوشمند قدرت نفوذ بالایی داشته و تاثیرپذیری کمی دارند و در ناحیه متغیرهای مستقل قرار گرفته است. متغیرهای برنامه های آموزشی و پژوهشی و سیستم ها و زیرساخت ها نیز از وابستگی بالا اما نفوذ اندکی برخوردار هستند، بنابراین متغیرهای وابسته محسوب می شوند. متغیرهای برنامه ریزی توسعه مستمر و برندسازی دانشگاه ، سرمایه انسانی ، فرایندها، ساختار و قوانین دانشگاه و تعاملات و ارتباطات دانشگاه قدرت نفوذ و میزان وابستگی مشابهی دارند بنابراین متغیرهای پیوندی هستند. هیچ متغیری نیز در ربع اول یعنی ناحیه خودمختار قرار نگرفته است.

هدف پژوهش حاضر، تحلیل شکاف عوامل مؤثر بر رقابت هوشمندانه دانشگاه از طریق ترسیم نقشه اهمیت - عملکرد دانشگاه های صنعتی سطح یک شهر تهران می باشد. این پژوهش از منظر هدف، کاربردی و بر اساس نحوه گردآوری داده ها، پژوهش غیرآزمایشی از نوع پیمایش- مقطعی محسوب می شود. بر اساس نوع داده ها نیز یک پژوهش آمیخته است که با روش های کیفی- کمی انجام شده است. جامعه آماری بخش کیفی شامل اساتید دانشگاهی است که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. جامعه آماری بخش کمی، اعضای هیئت علمی و کارشناسان ارشد دانشگاه های صنعتی سطح یک شهر تهران است. حجم نمونه با فرمول کوکران 350 نفر برآورد گردید. ابزار گردآوری داده ها در بخش کیفی مصاحبه، نیم ساختارمند و در بخش کمی، پرسش نامه است. یافته های پژوهشی نشان داد که مقوله های فراگیر شامل «آگاهی از وضعیت رقبا»، «آگاهی راهبردی»، «آگاهی از وضعیت بازار»، «بها دادن به دانشجویان»، «پشتیبانی مدیران»، «فعالیت هوشمندانه»، «زیرساخت دانشگاه»، «درگیرکردن کارکنان و اعضای هیئت علمی» می باشد. بر اساس نتایج پژوهش تمامی شاخص های پژوهش بااهمیت است. بنابراین حیطه بی تفاوتی و حیطه اتلاف وجود ندارد. از طرفی عملکرد تنها در زمینه بها دادن به دانشجویان مطلوب و بالای حد متوسط است. بنابراین حیطه قابل قبول شامل بها دادن به دانشجویان است. سایر عوامل در حیطه ضعف قرار دارند.

پژوهش حاضر با هدف ارائه مدلی برای ارتقای هوش رقابتی دانشگاه های صنعتی سطح یک شهر تهران (دانشگاه صنعتی شریف، امیرکبیر، خواجه نصیرالدین طوسی) انجام پذیرفت. این پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر رویکرد آمیخته و از نظر استراتژی در بخش کیفی، تحلیل محتوا و در بخش کمّی همبستگی از نوع پیمایشی بوده است. در بخش کیفی، علاوه بر بررسی متون، 23 نفر به عنوان مشارکت کنندگان در پژوهش به روش هدفمند برای انجام مصاحبه نیمه ساختمند انتخاب شدند و مصاحبه انجام شد. در بخش کمّی حجم کل جامعه آماری 1792 نفر، شامل1253نفر عضو هیئت علمی و 539 نفر از کارشناسان ارشد و خبره دانشگاه بوده است. که حجم نمونه اصلی طبق جدول کرسبی- مورگان 317 نفر برآورد شد، که با توجه به استفاده تکنیک معادلات ساختاری برای حفظ توان لازم به برآوردهای با ثبات تری از پارامترها و خطاهای استاندارد، در نهایت حجم نمونه 350 نفر برآورد گردید. یافته های پژوهش نشان دهنده این است که هوش رقابتی در دانشگاه ها شامل 8 بعد اصلی آگاهی از وضعیت رقبا،آگاهی راهبردی،آگاهی از وضعیت بازار، بها دادن به مشتریان، پشتیبانی مدیران، فعالیت هوشمندانه، زیر ساخت دانشگاه، درگیر کردن کارکنان و اعضای هیات علمی و 8 عامل موثر مدیریت و رهبری هوشمند، برنامه ریزی توسعه مستمر و برندسازی، سرمایه انسانی، برنامه های آموزشی و پژوهشی، سیستم ها و زیرساخت ها، فرایندها، ساختار و قوانین دانشگاها،؛ فرهنگ سازمانی، تعاملات و ارتباطات دانشگاه می باشد و برای ارتقای هوش رقابتی باید روی آن ها سرمایه گذاری انجام گیرد.