امیدعلی پارسا

نظریه طراحی سازوکار هنر طراحی و تضمین مجموعه ای از قواعد سیاستی و انگیزشی در محیط تعامل است که با ایجاد انگیزه درونی لازم و کافی در عوامل اجرایی، رفتارهای آن ها را به گونه ای هماهنگ می کند که ضمن تحقق اهداف و منافع انفرادی عوامل اجرایی، نتایج جمعی مورد نظر سیاستگذار و برنامه ریز نیز به صورت خودکار و خودافزا محقق می گردند. این پژوهش از نظر هدف کاربردی است و با طراحی سازوکارهای کارا و انگیزه-سازگار خودتنظیم در نظام درآمد-هزینه استان ها به دنبال بیشینه کردن همزمانِ انگیزه وصول درآمدهای عمومی استانی و کاهش عدم تعادل های استانی است. از روش کتابخانه ای، مطالعه قوانین و مقررات و اسناد برای جمع آوری داده ها و اطلاعات سال 1401 استفاده شده و با رویکرد نظریه طراحی سازوکار مورد بررسی قرار گرفته اند. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که با ایجاد وابستگی کامل و تضمین دار بین ابراز و وصول درآمدهای عمومی استان با میزان تخصیص اعتبارات تملک دارایی های سرمایه ای استانی و همچنین، ترمیم سایر اعتبارات هزینه ای استانی و تملک دارایی های سرمایه ای، می توان انگیزه درونی کافی در استان ها ایجاد نمود، که بیشینه شدنِ درآمد و اعتبارات استان را همزمان با توازن و تعادل های استانی عملیاتی می کند و در سال اول اجرا دست کم 100 هزار میلیارد تومان (همت) به درآمدهای عمومی کشور، علاوه بر روند معمول، اضافه می گرداند.

دانش سرمایه فکری اصلی هر سازمان است. به اشترک گذاری و بکارگیری دانشی که در ذهن و قابلیت های افراد نهفته است، یکی از مهمتری ن استراتژی های رشد همه جانبه سازمان ها در عصر حاضر می باشد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی است و با بکارگیری نظریه طراحی سازوکار در مدیریت دانش، به دنبال ایجاد و به اشتراک گذاری دانش ضمنی و تخصص نهفته تک تک افراد جهت سازگاری سازمان با محیط تعامل پر از رقابت و انعطاف پذیری در مقابل تغییرات محیطی می باشد. هدف مطلوب سازمان، بهره گیری از فرصت های پیش آمده در محیط پویا برای حفظ مزیت رقابتی با استفاده از مدیریت اثر بخشِ منابع دانش می باشد. برای تسهیل فرآیندهای کاری سازمان، طراحی، تضمین و استقرار سازوکارهای منسجم به منظور ایجاد انگیزه های درونیِ کافی برای تضمین همسویی کامل بین بهینه یابی های فردیِ کارکنان و هدف مطلوب سازمان، ضروری می باشد. در این پژوهش، نظارت درست به منظور اطمینان از صحت انجام وظایف محوله مجری طرح، در سازمان های تحقیقاتی مورد بررسی قرار گرفته است. از روش کتابخانه ای، مطالعه قوانین و مقررات موجود در سازمان های تحقیقاتی و ادبیات موضوع، داده ها گردآوری شده و از طریق تکنیک های نظریه طراحی سازوکار مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. نتایج بررسی حاضر نشان می دهد که ناظران طرح اطلاعات، دانش، توانمندی های خود را بدون اینکه انگیزه های مناسبی داشته باشند، به اشتراک نمی گذارند. یافته های این پژوهش نشان می دهد که نظریه طراحی سازوکار می تواند با ایجاد انگیزه های درونیِ کافی در ناظر طرح برای به اشتراک گذاری دانش ضمنی، می تواند اثربخشی مدیریت دانش در نظارت بر اجرای درست مراحل پژوهش را تضمین نماید. پژوهش حاضر می تواند در افزایش آگاهی مدیران سازمان های تحقیقاتی به منظور نظارت درست بر طرح های تحقیقاتی و دستیابی به اهداف سازمان موثر باشد.

یکی از آسیب ها و نقاط ضعف آشکار عدم توفیق برنامه های پنج ساله توسعه کشور، فقدان یا ضعف شدید ساختارها، نهادها و سازوکارهای انگیزه - سازگار (سازوکارهای انگیزشی کارا و اثربخشِ خودتنظیم) برای عوامل اجرایی غیرمتمرکز است. نظریه طراحی سازوکار برای حل این مسئله مهم و لحاظ کردن مستقیم انگیزه های درونی اقتصادی عوامل اجرایی در سیاستگذاری ها و برنامه های توسعه مطرح گردیده و در دهه های اخیر کاربرد فراوانی داشته است. طراحی سازوکار هنر طراحی قواعد بازی برای دستیابی به اهداف یا آثار مطلوب جمعی است. برای استفاده از طراحی سازوکار در برنامه ریزی و سیاستگذاری، ابتدا اهداف یا آثار مطلوب جمعی توسط سیاستگذاران و برنامه ریزان مرکزی تعیین می شوند، سپس قواعد بازی برای ایجاد انگیزه های کافی در عوامل اجرایی به منظور انجام فعالیت های همراستا با اهداف اجتماعی سیاستگذاران و برنامه ریزان تعیین می گردند. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که سیاست ها و اهداف کلان و قوانین و مقررات متعالیِ مورد نظر سیاستگذاران و برنامه ریزان مرکزی، مادامی که با طراحی و استقرار سازوکارهای کارا و اثربخشِ خودتنظیمِ برانگیزاننده و بازدارنده عوامل اجرایی غیرمتمرکز پشتیبانی نشوند، در عمل تضمینی برای اجرای شایسته آن ها وجود ندارد. بنابراین، استفاده کاربردی از این نظریه مدرن در برنامه هفتم توسعه کشور ضرورت دارد.