ساره پورجهان

گردشگری خلاق که به عنوان نسل سوم گردشگری پس از گردشگری انبوه و گردشگری فرهنگی و در پاسخ به چالش ها و اثرات منفی آنها ایجاد شده، از ابتدای معرفی در دهه 1990 تا به امروز شاهد تغییراتی در روند برنامه ریزی و ماهیت بوده است. این نوع گردشگری به عنوان یک تئوری مطرح نیست، اما تئوری های برنامه ریزی گردشگری متعددی در فرایند مطالعات، برنامه ریزی و مدیریت آن موثر بوده اند. با توجه به شکاف مطالعاتی موجود، هدف این پژوهش شناسایی تئوری های برنامه ریزی تاثیرگذار در فرایند مطالعات، برنامه ریزی و مدیریت گردشگری خلاق می باشد. برمبنای این هدف، با بهره گیری از مدل پریسما، 117 مقاله منتشر شده در حوزه گردشگری خلاق در پایگاه های داده وب اف ساینس و اسکوپوس برای مرور نظام مند (سیستماتیک) انتخاب شد . به منظور بررسی تعداد فراوانی تئوری های دخیل در برنامه ریزی گردشگری خلاق، از تکنیک تحلیل محتوای کمی از نرم افزارمکس کیودا استفاده شد. براساس نتایج به دست آمده برخی تئوری های برنامه ریزی گردشگری از جمله ذی نفعان، مشارکتی، پایداری، هم آفرینی و شبکه ای به عنوان تئوری های بالقوه در حوزه گردشگری خلاق شناسایی و مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. همچنین نتایج حاکی از آن است که رویکرد ذینفعان و مشارکتی، بیشترین تعداد فراوانی را در مطالعات مرتبط با گردشگری خلاق داشته است.

اهمیت ورود گردشگران خارجی در توسعه گردشگری هر کشور برنامه ریزان را بر آن می دارد که در پی سنجش تقاضای گردشگری برآِیند و عوامل مرتبط با آن را شناسایی و اولویت بندی کنند تا امکان برنامه ریزی در چارچوب عوامل مهم تقاضا فراهم شود. با آن که ایران سهم ناچیزی از صنعت گردشگرى دارد، بررسی عوامل تأثیرگذار در توسعه این صنعت و تلاش برای شناسایی عوامل مؤثر بر افزایش گردشگران ورودی از اهمیت فراوانی برخوردار است. به همین منظور، در این پژوهش مدل سازی اقتصادسنجی پویا از تقاضای گردشگری بین المللی بررسی و عوامل تعیین کننده در ورود گردشگران بین المللی به ایران تجزیه و تحلیل شده است. در این راستا، گردشگران ورودی به ایران از پنجاه کشور طی دوره زمانی 2008 تا 2016 بررسی و تأثیر عوامل اقتصادی همچون تولید ناخالص داخلی کشورهای مبدأ، قیمت مصرف کننده (قیمت نسبی گردشگری) و قیمت نفت خام و عوامل غیراقتصادی همچون تعداد اتاق ها، ثبات سیاسی و اثر تحریم به عنوان متغیر ساختگی (دامی) بر تقاضای گردشگران ورودی سنجیده شده است. بدین منظور، تقاضای گردشگران ورودی با استفاده از سه مدل اقتصادی، غیراقتصادی و ترکیبی تخمین زده شد که از برآوردگر گشتاورهای تعمیم یافته (GMM) برای مدل داده های پانل پویا و نرم افزار ایویوز10 استفاده می کنند. بنابر یافته های پژوهش، علاوه بر متغیرهای اقتصادی، متغیرهای غیراقتصادی نیز در تعیین میزان تقاضای گردشگری ورودی به ایران تأثیرگذار است. در بین متغیرهای اقتصادی، سرانه تولید ناخالص داخلی (GDP) و در بین متغیرهای غیراقتصادی، ثبات سیاسی تأثیرگذاری بیشتری داشته اند.