علی فرهمند عراقی

جنبش ملی شدن صنعت نفت ایران با توان عظیم خود، موجب به راه افتادن موج بزرگی از جنبشها و مبارزات آزادی خواهانه و استقلال طلبانه در خارج از مرزهای ایران، یعنی در پهنه ای گسترده از خاورمیانه گشته و منافع استعمار انگلیس به طور ویژه و روابط استعماری را به طور کلی به چالش طلبید.

در بررسی نحوه واکنش ایران به نقض بی طرفی در جنگ به نقش جبهه مردمی یا به عبارتی حوزه اجتماعی و نیز عملکرد ایران می پردازیم. در صحنه دولتی کارگزاران دولت ایران و به ویژه وزارت امور خارجه و در جبهه مردمی نیز فتاوای اعلان جهاد علماء در برابر قوای متفقین ایستادگی می کردند.

با ورود مجلس شورای ملی به صحنه روابط خارجی، گروهی جدید از اسناد به وجود آمدند که نشاندهنده نخستین پیگیریهای مجلس شورای ملی اول در زمینه روابط خارجی هستند. معنای دیگر این تحولات این بود که تصویب مجلس شرط رسمیت یافتن هرگونه عهدنامه منعقده با دولتهای خارجی بود.