حسن خواجوند صالحی

در اندیشه های قرآنی و مدیریتی رهبر حکیم انقلاب اسلامی، «بهره وری» یکی از مؤکدات و اهداف مدیریتی معارف قرآنی و اسلامی بشمار می رود. یکی از دغدغه های حضرت امام خامنه ای (حفظه الله) که در بیانات و پیام های مختلف به آن اشاره شده است، مسئله «بهره وری» است که از آن به عنوان «یکی از مشکلات» و «وضعیت بد کشور» یادکرده اند. پژوهش حاضر بر اساس روش تحلیل محتوا و روش استنطاقی و تتبع و واکاوی آثار موجود حول اندیشه رهبر انقلاب، درصدد پاسخ گویی به این سؤال اصلی است که «مستندات قرآنی «روش های بهره وری» در اندیشه آیت الله خامنه ای کدام اند؟». با توجه به بینش قرآنی و فرمایشات آقای خامنه ای، آینده سازی و آینده نگری با اصلاح الگوی مصرف و استفاده بهینه از امکانات، آمیختگی علم و دین داری؛ موجب بازدهی و پیشرفت علمى، ارتقاء بهره وری منابع انسانی و منابع طبیعی، اتقان در تولید و تدبیر در سرمایه گذاری، بهره بردن از معارف و هدایت قرآن و فهم درست اسلام، استخراج برکات الهی از زمین با کسب دانش ها و فنون جدید، عدم به کارگیری آدم های ناباب در کار و اشتغال، هم افزایی بین المللی با کشورهای هم هدف، حفظ کرامت و نگاه احترام آمیز به زن، از مهم ترین مقولات و نتایج حاصل از بیانات و اندیشه های قرآنی آقای خامنه ای به دست آمده در پژوهش حاضر است.

این نوشتار در پی آن است که به این پرسش پاسخ دهد که خودکنترلی در قرآن به چه معناست و لوازم آن چیست و رابطه آن با بهره وری چیست؟ در این نوشتار از روش تحلیلی و تفسیری استفاده شده است. یکی از محورهای مباحث قرآنی، توجه دادن انسان به خود و اعمال خود و چگونگی بهره وری از آن است. نگارنده با مراجعه به آیات کلام وحی و دیدگاه مفسران و با بهره گیری از روش توصیفی و تحلیلی و تفسیری به بررسی و مستندسازی بهره وری از دیدگاه قرآن پرداخته اند که شامل: خدا ناظری، خود ناظری، گواه ناظری (گواهان و شاهدان اعمال انسان)، محکمه ناظری (تجسم اعمال و محاسبه آن در قیامت) می گردد. یافته ها نشان می دهد که نتایج و پیامدهای خودکنترلی در بهره وری سازمان عبارت است از: مواظبت از گوهر گران بهای انسانیت و نفروختن آن به امیال و هوس ها، آبادى جامعه ها و سازمان ها و پایه گذاری آن بر اساس اعتماد و اطمینان و صداقت، حفظ کرامت انسانی و پرهیز از نگاه ابزاری به آن، عملکرد درست و متقن و پرهیز از دوباره کاری و هدر رفت هزینه ها.

امروزه روش شناسی مباحث علوم و معارف قرآنى و روش هاى تفسیرى مفسران یک ضرورت غیر قابل انکار است. این نوشتار درصدد است تا با تعمق در یکی از منبع گرانسنگ «مدیریت و فرماندهى در اسلام»، نوشته آیت الله مکارم شیرازی ابعاد و روش های استفاده شده در این کتاب در موضوع «فرماندهی و مدیریت» را شناسایی، استخراج، طبقه بندی و شرح و تفسیر نماید. این مطالعه از نظر هدف «کاربردی»، و از نظر ماهیت «کیفی» است و رویکردش روش «تحلیلی توصیفی» بوده که با استفاده از منابع کتابخانه ای به پژوهش پرداخته است. نتایج تحقیق حاضر حاکی از تأثیر جهان بینی انسان ها در روش زندگی، در امان ماندن قرآن از گرفتاری در دام رکود و درجازدگى، بهره گیرى درست و روشمند از روش «جرى و تطبیق»، نمایاندن چهره اى نو و متناسب با نیازهاى روز از قرآن با تفسیر «عصری و روزآمد» است.