ندا ماهوش محمدی

عاملیت و آزادیِ عمل خودمترجمان در دو دهه اخیر توجه صاحب نظران حوزه مطالعات ترجمه را به خود معطوف کرده است، اما نمود این اختیار عمل در آثار خودترجمه شده به خوبی موشکافی نشده است. پژوهش حاضر بر آن است تا با بررسی یک اثر خودترجمه از یک نویسنده/ مترجم ایرانی، حسن کامشاد، به تظاهر بیرونی آزادی عمل خودمترجم در ترجمه اثری در ژانر غیر داستانی بپردازد. بدین منظور، با استفاده از رویکرد کیفی و تلفیق آن با شیوه زبان شناسی پیکره ای نسخه انگلیسی کتاب Modern Persian Prose Literature و خودترجمه فارسی آن با عنوان پایه گذاران نثر جدید فارسی انتخاب شد و در سطح «پیرا متنی» و «متنی» مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها حاکی از آن بود که آزادی عمل خودمترجم می تواند به صورت پنج نوع رفتارهای ترجمه ای بروز نماید: اضافه سازی در پیرامتن و متن، حذف و کوتاه سازی در پیرامتن و متن، بومی سازی، تنوع و تخصیص و اصلاح سازی. می توان این گونه برداشت کرد که بروز این رفتارهای ترجمه ای تا حد زیادی در ارتباط با حس مالکیت نویسنده به متنی است که ترجمه می کند. کامشاد به عنوان مالک متن اصلی، از اختیار عمل و آزادی خود نهایتِ استفاده را کرده تا مخاطب فارسی زبان را از ابتدا تا انتهای متن با خود همراه نگاه دارد؛ بنابراین خودمترجم مفهوم «وفاداری» را در حوزه خودترجمه دست خوش تغییرات زیادی می کند. نه تنها حس مالکیت متن تألیف و ترجمه شده، بلکه شناخت عمیق مخاطبان اثر و سطح دانش آنان می توانند دلایلی بر این رفتارهای ترجمه ای باشند.