سید جمال الدین رضوی نسب

امروزه مدیریت مصرف انرژی ازآن جهت اهمیت دارد که علاوه بر حفظ ذخایر خدادادی برای آیندگان، سلامت محیط زیست، اقتصاد و امنیت انرژی کشور را تضمین می کند. در شهر تهران آلودگی هوا به یکی از بحران هایی تبدیل شده که هرسال جان هزاران نفر را به خطر می اندازد. از سوی دیگر تأمین سوخت گازوئیل در شرایط سیاسی فعلی کشور و پرداخت یارانه کلان به این سوخت، دولت را دچار چالش نموده است. یکی از راه های جلوگیری از این مشکلات، استفاده از خودروهای گازسوز (CNG) در سیستم حمل ونقل عمومی شهری است. متأسفانه در سال های اخیر استفاده از اتوبوس های گازسوز (CNG) در سیستم حمل ونقل عمومی کم شده است. این مقاله به استناد رهیافت های تاریخی و با استفاده از روش پویایی شناسی سیستم ها، عوامل و بازخوردهای مؤثر بر افزایش پایدار تعداد اتوبوس های گازسوز (CNG) را شناسایی و مدلی پویا برای توسعه بهینه و پایدار استفاده از اتوبوس های شهری گازسوز (CNG) ارائه نموده است. پس از اعتبارسنجی مدل و شبیه سازی بازه 10 ساله، نتایج نشان داد درصورتی که حاکمیت به صورت جدی در حوزه خرید اتوبوس های گازسوز عمل نکند تا سال 1410 سهم اتوبوس های گازسوز (CNG) در ناوگان حمل ونقل از 38 درصد به 14 درصد کاهش میابد. در صورت افزایش سالانه 282 دستگاه اتوبوس گازسوز (CNG) به ناوگان اتوبوس رانی شهری تهران تا سال 1410 تعداد اتوبوس های دیزلی و گازسوز (CNG) برابر و شرایط پایدار نسبی برقرار می شود. در این شرایط میزان آلایندگی ناشی از سوخت ناوگان اتوبوس ها کاهش و صرفه جویی اقتصادی ازنظر پرداخت یارانه سوخت برای دولت به همراه خواهد داشت.

روند کاهشی مصرف گاز طبیعی در سوخت ناوگان اتوبوس های گازسوز شهری تهران در چند سال اخیر، علیرغم سرمایه گذاری کلان دولت برای جایگزینی گاز طبیعی به جای گازوئیل در سوخت اتوبوس های شهری در جهت کاهش آلودگی هوا به ویژه شهرهای بزرگ و صرفه اقتصادی حاصل از آن وارد بحران شده و حرکت به سوی حمل ونقل سبز را به مخاطره انداخته است. هدف از این پژوهش بررسی پیشینه و شناسایی عوامل مؤثر بر ایجاد این شرایط و ارائه راهکارهای عملیاتی است. نوع پژوهش توصیفی آمیخته، بر مبنای پژوهش کیفی و کمّی، ازنظر هدف کاربردی و از حیث گردآوری اطلاعات در گروه پژوهش های پیمایشی است. جامعه آماری خبرگان، متشکل از اساتید دانشگاه، مدیران و کارشناسان ارشد متخصص باتجربه بالای 10 سال و تحصیلات فوق لیسانس و بالاتر بودند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و بر اساس اصل کفایت نظری به عنوان اعضای نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات در بخش کیفی مصاحبه به روش دلفی و در بخش کمّی از رویکرد پویایی شناسی سیستمی است. درنهایت تخصیص بخشی از سود حاصل از اختلاف یارانه جایگزینی گاز طبیعی به جای گازوئیل در قالب سناریوهای پیشنهادی برای خرید اتوبوس های جدید، تأمین تجهیزات و پشتیبانی خدمات مربوط به اتوبوس های گازسوز و ایستگاه های سوخت رسانی CNG به عنوان بهترین راهکارهای پایدار مصرف گاز طبیعی در سوخت ناوگان اتوبوس های شهری ارائه شده است.