سید کمیل صالحی کمامردخی

شهر مشهد ازجمله شهرهای کشور است که بر روی پهنه های لرزه خیز کشور شکل گرفته است که دارای بافت های ناکارآمد نیز می باشد. برای حل مشکل ناکارآمدی این بافت برنامه ای به نام برنامه تجدیدحیات شهری محدوده مرکزی شهر مشهد تدوین گردیده است. در این مقاله قصد بر آن است تا برنامه تجدیدحیات شهری محدوده مرکزی شهر مشهد، از منظر آسیب پذیری در برابر زلزله مورد ارزیابی قرار گیرد و پیشنهاد هایی جهت رفع مشکلات آن بیان شود. برای نیل به این هدف با توجه به شرایط موجود و منابع در دسترس، مدل RADIUS برای این ارزیابی انتخاب شد. این مدل به منظور محاسبه توزیع شدت لرزه، آسیب به ساختمان ها، تعداد تلفات، و صدمه به خطوط لوله و تأسیسات استفاده می شود و برای هدف ارزیابی آسیب پذیری در محدوده یک شهر مناسب است. براساس نتایج بدست آمده از اجرای مدل RADIUS، میزان تلفات انسانی معادل 2944 نفر جراحت خفیف، 1052 نفر جراحت شدید و 295 کشته خواهد بود. این تلفات ناشی از آسیب به 140 ساختمان است. عمده خسارات بیشتر در حاشیه خیابان های اصلی منتهی به حرم خواهد بود. درهمین راستا تمهیداتی جهت کاهش این میزان تلفات و خسارات نیز پیشنهاد شد که مهم ترین آن ها ارائه تسهیلات مالی به ساکنین جهت مقاوم سازی منازل و باقی ماندن در محدوده، کاهش تراکم های ساختمانی و جمعیتی، بهره گیری از نظرات ساکنین، شاغلین و زائرین جهت افزایش خوانایی محدوده و شناخت گروه های مختلف زائر و نیازهای مشترک و متفاوت آن ها جهت امدادرسانی مناسب پس از زلزله می باشند. همچنین نتایج نشان می دهد در صورت عدم اجرای برنامه در صورت بروز زلزله میزان تلفات به طرز قابل توجهی افزایش خواهد داشت که این موضوع لزوم اجرای برنامه تجدید حیات شهری محدوده به گونه ای که میزان خسارات ناشی از زلزله را به حداقل ممکن برساند را نشان می دهد.

پژوهش حاضر با هدف واکاوی و ارائه راهبرد های کیفیت محیطی سکونتگاههای غیررسمی مبتنی بر مشارکت محوری در فرحزاد صورت گرفته است. روش تحقیق کمی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، اسنادی و میدانی می باشد، همچنین به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از روش تحلیل عاملی تاییدی و با استفاده از نرم افزار AMOS، SPSS، و مدل های SWOT، و (FARAS، BMW)، و روش QSPM استفاده شد. پس از بیانیه مشکلات مطرح شده، نتایج رتبه بندی عرصه های موضوعی  با استفاده از مدل FARAS نشان داد، از دیدگاه متخصصان، مشکلات وضع موجود در محله فرحزاد در عرصه کالبدی با مقدار وزن 456/0، بیشتر از سایر عرصه ها می باشد. در ادامه نیز، به منظور رتبه بندی هر مشکل در عرصه های موضوعی از مدل BMW استفاده شد، در بعد زیست محیطی: فقدان سیستم دفع فاضلاب با مقدار وزن 087/0، در بعد اجتماعی: امنیت اجتماعی با مقدار وزن 087/0، در بعد اقتصادی: وجود مساکنی بدون سند مالکیت عرصه با مقدار وزن 084/0، در بعد کالبدی: رشد سکونتگاه های غیررسمی شمال محله با مقدار وزن 085/0، در نهایت بعد تصمیم گیری و مدیریتی: ضعف حضور مردم در تصمیمات توسعه شهری با مقدار وزن 084/0، می باشد. در ادامه نیز به منظور ارتباط بین مشکلات مطرح شده در کیفیت محیطی و مشارکت شهروندان از آزمون همبستگی اسپیرمن استفاده شد، نتایج گویای ارتباط معنادار و مثبت بین مشکلات مطرح شده و نبود مشارکت شهروندان بود. در نهایت با استفاده از روش QSPM به تدوین اهداف در راستای ارتقاء کیفیت محیطی مبتنی بر مشارکت شهروندان پرداخته شد، نتایج نیز نشان داد، اهداف افزایش بهداشت و افزایش امنیت از جمله مهم ترین اهداف زیست محیطی و اجتماعی می باشند. مشارکت پذیر کردن مردم، افزایش پایداری اقتصادی و ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی در محله نیز به ترتیب از مهم ترین اهداف عرصه های مدیریتی، اقتصادی و کالبدی هستند.