مریم منتظریون

مقدمه: واقعه عاشورا نماد تاب آوری امام حسین(ع) و یارانش در مصیبت بزرگ جهان اسلام است. آیین سوگواری حضرت همواره از دیرباز در شهرهای ایران باشکوه برگزار می شود. به نظر برگزاری این مراسم با تاب آوری جامعه در برابر سوانح رابطه معناداری داشته باشد. لذا، در مقاله حاضر به بررسی نقش مناسک آیینی و کالبدی ماه محرم در تاب آوری اجتماعی در برابر سوانح در محله بریانک منطقه 10 تهران پرداخته می شود. روش: در این مقاله به روش توصیفی از نوع پیمایشی تأثیر مراسم سوگواری ماه محرم بر تاب آوری با تأکید بر ابعاد سرمایه اجتماعی و سرزندگی محله بریانک بررسی و تحلیل می شود. پس از مرور متون تخصصی، استنتاج شاخص ها، توزیع پرسشنامه، مشاهده دقیق و برداشت های میدانی از محله در محرم 1397 انجام شد. نتایج با روش های آماری و نرم افزار SPSS و Expert Choice تحلیل شدند. همچنین همبستگی بین متغیرهای «مراسم سوگواری ماه محرم» و «تاب آوری اجتماعی در برابر سوانح» با استفاده از رگرسیون ارزیابی شد. یافته ها: طبق یافته ها، برگزاری مراسم سوگواری محرم به عنوان یکی از مهم ترین سرمایه های اجتماعی در محلات ایران مظهری ذهنی (غیرکالبدی) و عینی (کالبدی) دارد. این مراسم خودجوش، پویا و درون زاد باوجودی که با هدف عزاداری برای حضرت برگزارمی شود به سرزندگی محله می انجامد. یافته ها نشان داد مؤلفه های «مشارکت»، «ارتباطات»، «امنیت»، «فعالیت های مذهبی» و «دلبستگی به مکان» که از مهم ترین شاخص های تاب آوری اجتماعی هستند، در محرم نسبت به دیگر ایام سال در محله بریانک بین 10 تا 30درصد افزایش می یابند. نتیجه گیری: طبق نتایج، سوگواری ماه محرم منجر به افزایش تاب آوری اجتماعی در برابر سوانح می شود و اینکه تاب آوری اجتماعی محله بریانک از منظر سرمایه اجتماعی و سرزندگی محله در روزهای عادی 45 درصد است که در ایام محرم تا 60 درصد افزایش می یابد. به طورکلی آمادگی مردم این محله 40درصد و آگاهی آن ها نسبت به سوانح 45درصد ارزیابی می شود. مراسم سوگواری محرم دربرگیرنده ظرفیت هایی مانند مکان یابی و برپایی تکیه ها در مقیاس های مختلف در سطح محله توسط مردم است که این فضاها می توانند در زمان بحران به عنوان اسکان موقت استفاده شوند.