محسن مفتاح

تعامل با کشور های جهان همواره یکی از دغدغه های نظام مقدس جمهوری اسلامی بوده است. دستگاه دیپلماسی کشور در راستای صیانت از کلیت نظام از یک سو و بهره مند کردن کشور از مزایای حضور در میادین بین المللی از سوی دیگر گام برداشته است. نگاه های سیاسیون ایرانی در عرصه های بین المللی بر روابط صرفاً دیپلماتیک تمرکز داشته است. در عین حال، ظرفیت هایی که علم و فنّاوری در این مراودات بین المللی می تواند داشته باشد، در مذاکرات هسته ای خود را به وضوح نشان داد. امروزه مشخص شده است که قابلیت های فراوانی در علم و فنّاوری برای توسعه سیاسی و برعکس وجود دارد و حتی می تواند به عنوان موضوع مستقلی در تعاملات بین المللی با سایر کشور ها مورد توجه قرار گیرد. با شروع به کار دولت یازدهم، از همان بدو مذاکرات، نحوه تعامل با 5+1 یا 3+3 مهم ترین موضوع مورد توجه سیاسیون مختلف کشور بوده است. خروج آمریکا از برجام در سال 1397، ضرورت توجه عمیق تر به این مهم را بیش از پیش مشخص نمود. این پژوهش کوشیده است با تکیه بر دلالت های قرآن کریم با روش دلالت پژوهی، چارچوب و راهبرد های تعامل با کشور های مختلف را در توسعه دیپلماسی علم و فنّاوری ارائه نماید. طبقه بندی انواع کشور ها بر مبنای ایمان آن کشور در سطوح 9گانه و در سه دسته کشور های مستضعف، هم سطح و ابرقدرت، چارچوب توسعه روابط را نشان داده است. 

انتخاب کارگزار برای واگذاری ماموریت های کلان در جامعه اسلامی همواره از دغدغه های مهم جامعه بوده است. این مسئله سابقه ی طولانی از دوره ی پیمان عقبه ی مردم یثرب با پیامبر عظیم الشأن اسلام در تاریخ اسلام قابل بحث است. امیرالمؤمنین و حضرت امام حسن مجتبی علیهما السّلام نیز در دوران حکومت خود به صورت عملی با این مسئله روبه رو بوده اند. بعد از تشکیل حکومت جمهوری اسلامی ایران اشتباه های مکرر در انتصابات کارگزاران روی داده است. در گام دوم انقلاب بیش از پیش ضرورت دارد تا نسبت به از بین بردن این نوع اشتباه ها اقدام عملی گردد. به همین منظور تلاش شد تا با مراجعه به تراث مربوط به حضرات ائمه معصومین علیهم السّلام دارای سابقه حکومت، الگوی انتخاب کارگزاران استخراج گردد. برای نیل به این هدف، از روش تحلیل مضمون استفاده شده و با بررسی منابع اسلامی در دوران تصدّی حکومت معصومین علیهم السّلام، تعداد 220 گزاره استخراج و کدگذاری شده است و از بطن این گزاره ها، مفاهیم اصلی مقدمه ساز در گام اول و چارچوب انتخاب کارگزاران در گام دوم استخراج گردید. حد سه شاخگیِ خواستن، دانستن و توانستن در چارچوب مذکور مبتنی بر گزاره های مستخرج، مشخص شده اند که تعریف هر یک از این سه شاخه در یافته ها توضیح داده می شود.