امید ابرقویی

مطالعه جنبش های نوپدید دینی از جمله مسائل پرتکرار در مطالعات اجتماعی امروز محسوب می شود. رشد بالای این گروه ها در شصت سال اخیر، به خصوص در جوامع غربی، باعث بروز سؤال هایی زیادی شده است. برای درک بهتر کارکرد این گروه ها می توان به بررسی زمینه های شکل گیری و گسترش آن ها پرداخت. نوشتار حاضر به همین منظور بعد از معرفی کلی پدیده مورد بحث و تشریح مباحث پیرامونی، به نوعی بررسی تاریخی- تحولی می پردازد تا نشان دهد چگونه در یک فرایند دیالکتیک وار با افول کلیسای کاتولیک (تز) و بحران معنایی ایجاد شده (آنتی تز)، شکل گیری جنبش های نوپدید دینی (سنتز) به عنوان نوعی کارکرد عمل کرده است. همچنین مسائلی از قبیل مهاجرت، کثرت گرایی فرهنگی و حکومت لیبرال دموکراسی نیز به عنوان عوامل گسترش دهنده این جریانات مورد توجه خواهد بود.

در بررسی هر پدیده اجتماعی از سه عنصر مهم بحث می شود: چیستی، چرایی و چگونگی. در چیستی سخن از تعریف و تحدید پدیده ی مد نظر به میان می آوریم، در چرایی به پیدایش یک پدیده پرداخته می شود و در چگونگی بر نحوه تکاملی متمرکز می شویم. با کنار هم قرار دادن این سه عنصر می توان به کارکرد یک پدیده ی اجتماعی پی برد. هدف نوشتار حاضر آن است تا پدیده جادو را به مثابه یکی از کهن ترین عناصر فرهنگ بشری، از دریچه این سه وجه بررسی و نگاهی کوتاه اما مفید به وجوه کارکردی آن داشته باشد.