عبدالمجید کهریزی

با تغییر چشم انداز اقتصادی جهان به سوی اقتصادی مبتنی بر خدمات، نوآوری خدماتی از اهمیت فراوانی برای کسب و حفظ مزیت رقابتی در محیط کسب وکار روبه خدماتی شدن برخوردار است. در چنین شرایطی، بنگاه های تولیدی نیز ملزم به اتخاذ استراتژی افزودن خدمات به سبد خود و درنظرگرفتن نوآوری خدماتی (علاوه بر نوآوری محصولی) هستند. اصلی ترین چالش در تغییر جهت گیری بنگاه های تولیدی از محصول محوری به محصول-خدمت محوری، مدیریت «توانمندی های پویای» موردِنیاز برای نوآوری خدماتی است. توانمندی های پویا، تحول و نوسازیِ فرآیندهای فعلی بنگاه را تسهیل کرده و انواع نوآوری را برای کسب تناسب بهتر با محیط متغیر ارتقا می دهند. هدف پژوهش حاضر، شناسایی خُردبنیان های توانمندی های پویا در نوآوری خدماتیِ بنگاه های تولیدی و تببین تعاملات فی مابین این خُردبنیان ها در بستر یک بنگاه تولیدی ایرانی (شرکت خودروسازی سایپا) است. بدین منظور، با مرور پیشینه ی موضوع، 14 خُردبنیان ذیل سه دسته توانمندی های پویا شناسایی شد. سپس نظر خبرگان دانشگاهی و اجرایی با استفاده از ابزار پرسشنامه درباره ضرورت و میزان اهمیت هر خُردبنیان در نوآوری خدماتی، جمع آوری شد. در ادامه با روش دیمتل فازی و مبتنی بر نظرخواهی از خبرگان اجرایی، شدت و جهت ارتباط متقابل میان این خُردبنیان ها در بستر شرکت خودروسازی سایپا به عنوان بنگاه تولیدی موردِمطالعه بررسی شد.

سازمان های پژوهش و فناوری ماموریت حمایت فناورانه و نوآورانه از صنایع به منظور ارتقای رقابت پذیری فناورانه آنها را بر عهده دارند. با توجه به لزوم ارتقای اثربخشی و کارآمدی سازمان های پژوهش و فناوری، در این مقاله به منظور شناخت تحلیلی سازمان های پژوهش و فناوری به بررسی مدل کسب و کار آنها به عنوان یک کسب و کار خدماتی دانش بنیان پرداخته شده است. براین اساس ابعاد اصلیِ مدل کسب و کار خدمات شامل مفهوم، فرآیند، منابع و زیر ساخت های خدمات در کسب و کارهای خدماتی دانش بنیان تشریح شده است. نتایج نشان می دهد که ارزش ارائه شده در مفهوم خدمات سازمان های پژوهش و فناوری، مبتنی بر توسعه مستمر حاصل شده از طریق افزایش دانش مشتری و سازمان های پژوهش و فناوری به عنوان ارائه دهنده خدمت است. از جمله مهم ترین منابع برای سازمان های پژوهش و فناوری شایستگی های دانشی و انگیزه کارکنان در یادگیری مستمر و افزایش دانشِ تخصصی حتی فراتر از رشته های تخصصی پیشین خود می باشد.