صادق مشکاتی

پایه و بنیان شکل گیری علوم مختلف مبتنی بر منطق و روش هایی است که چگونگی تجزیه و تحلیل واقعیت ها را مشخص می سازند؛ از جمله آن ها منطق تکوینی است که دورکیم در علم اجتماعی خویش مدعی استفاده از آن است. به این معنا که در تحقیق واقعیت های اجتماعی لازم است از ساده ترین نمود پدیده های اجتماعی آغاز کرد تا از این طریق بتوان به انکشاف واقعیت های پیچیده در اجزای ساده دست یافت. این امر با نگاه به اصول فلسفی حکمت متعالیه رویکرد متفاوتی را رقم می زند. مقاله پیش رو با استفاده از روش کتابخانه ای و به شیوه اسنادی در صدد بیان این نکته است که هرچند توجه به منطق تکوینی در حکمت متعالیه موضوعیت دارد، اما نادیده گرفتن سایر سطوح معرفتی که نقشی پررنگ در تولید و پیشرفت علم دارند، باعث تقلیل گرایی، نسبی گرایی و ... می شود. در حکمت متعالیه با توجه به همبستگی طولی ادراکات، تنوع روشی، توجه به قصد کنشگران، توجه به اصول عقلی و ارتباط وثیق علم با متافیزیک، ثبات علم و حقیقت محوری آن با بازگشت به باورهای پایه تضمین می گردد.

پایه و بنیان شکل گیری علوم مختلف از جمله علوم اجتماعی مبتنی بر منطقی است که امکان علم و معرفت را فراهم می آورد و چگونگی تجزیه و تحلیل پدیده ها و وقایع اجتماعی را مشخص می سازد. در این باب دانشمندان و بزرگانی بسیار تفلسف نموده، که از جمله می توان به امیل دورکیم جامعه شناس فرانسوی اشاره نمود. در نظر دورکیم منطق تکوینی که درصدد مشورت با خود چیزها و اشیاءست به جامعه شناسی رنگ و صبغه عینیت می بخشد، چرا که تبیین پدیده های اجتماعی را نه در شعورهای فردی و بحث های انتزاعی بلکه در انواع اجتماعی جستجو می کند. بنابراین سلسله تفکرات دورکیم از قبیل شی انگاری پدیده های اجتماعی، تبیین علی و کارکردی، توجه به عمومیت و آمارها و... همه برای تحقق یک علمی آبژکتیو است.