زهرا حمصیان کاشانی

کیفیت اظهارنظر حسابرس عامل مهمی در بقای بلندمدت موسسات حسابرسی است. در این پژوهش که در زمره پژوهش های کیفی و کمی است، سعی شده است تا الگویی جهت افزایش کیفیت اظهارنظر حسابرس مبتنی بر پیشینه رفتاری، هوش اخلاقی و هوش معنوی شرکای موسسات حسابرسی ارائه گردد. روش پژوهش در بخش کیفی، نظریه پردازی زمینه بنیان است.براین اساس، مصاحبه های عمیق با 16 نفر از خبرگان آکادمیک و سازمانی طراحی و اجرا گردید. روش تحلیل داده ها در بخش کیفی کدگذاری نظری است که براساس آن پرسشنامه جهت ارزیابی کیفیت اظهارنظر حسابرس و پیشینه رفتاری شرکای حسابرسی طراحی شد. نتایج حاصل از بخش کیفی حاکی از آنست که، کیفیت اظهارنظر حسابرسی تحت تاثیر پنج مقوله صوری، شمول نظرات، کمیت، انطباق پذیری و بندهای خاص و همچنین پیشینه رفتاری تحت تاثیر مولفه های اخلاقی، شخصیتی، همکاری و نگرش است. در بخش کمی این پژوهش، تعداد 292 پرسشنامه توسط شرکای موسسات حسابرسی تکمیل گردید و نتایج حاصل از تحلیل مسیر نشان دادکه به ترتیب اولویت هوش معنوی و سپس هوش اخلاقی و پیشینه رفتاری بر کیفیت اظهار نظر حسابرس تاثیر مستقیم دارند. در پایان مدلی جهت افزایش کیفیت اظهارنظر مبتنی بر هوش معنوی، هوش اخلاقی و پیشینه رفتاری شرکای موسسات حسابرسی ارائه گردید که می تواند جهت تصمیم گیری ها و اعمال نظارت در حوزه حسابرسی کارآمد باشد.

اظهارنظر حسابرسی مستقیما منعکس کننده درستی و عادلانه بودن یا نبودن صورت های مالی است که دلیل اهمیت حسابرسی نیز در همین راستا است. استاندارد شماره 700 حسابرسی، هدف حسابرس را اظهارنظر نسبت به صورتهای مالی، براساس ارزیابی نتایج به دست آمده از شواهد حسابرسی کسب شده و همچنین ارائه اظهارنظر به صورت شفاف در قالب یک گزارش کتبی، همراه با توصیف مبنای آن بیان می کند. اهمیت اظهارنظر حسابرسی با توجه به اعتباربخشی به صورتهای مالی تعیین می شود. پژوهش حاضر از نوع پژوهش های کیفی بوده و با هدف طراحی الگوی کیفیت اظهارنظر حسابرسی با رویکرد نظریه پردازی زمینه بنیان انجام شد. جامعه آماری شامل افراد متخصص و صاحبنظر در زمینه حسابرسی، شرکای حسابرسی و مدیران سازمان حسابرسی بود که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند در مجموع شانزده نفر انتخاب شدند. داده ها به روش مصاحبه به روش عمیق و به صورت نیمه ساختاریافته گردآوری شد. یافته های پژوهش به صورت مدل پارادایمی با 17 مقوله در عوامل علی، 5 مقوله در شرایط مداخله گر، 6 مقوله در عوامل زمینه ای، 4 مقوله در راهبردها و 5 مقوله در پیامد مرتبط با پدیده اصلی پژوهش، شناسایی شد. یافته های پژوهش نشان داد که، اظهارنظر حسابرس علاوه بر عوامل فردی و شخصیتی حسابرس تحت تاثیر عوامل سازمانی، نوع فعالیت شرکت صاحبکار و زیرساخت های فناوری قرار می گیرد. بنابراین، پژوهش حاضر می تواند گامی موثر در جهت افزایش کیفیت اظهارنظر حسابرسی و در نتیجه افزایش قابلیت اتکای صورتهای مالی باشد.

در سال های اخیر، کیفیت مستندسازی حسابرسی و تأثیر آن بر کیفیت حسابرسی در استانداردهای حسابرسی (مانند استاندارد PCAOB شماره 3) مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. بر اساس استانداردها، مستندسازی حسابرسی شامل ثبت و ضبط کردن روش های حسابرسی انجام شده، شواهد حسابرسی مربوطه و نتیجه گیری های حسابرس است. اهمیت مستندسازی حسابرسی با توجه به نیاز به ارائه شواهدی که نظر حسابرس را تأیید می کند و همچنین ارائه اطلاعات در مورد مراحل مختلف رویه های حسابرسی، تعیین می شود. پژوهش حاضر با هدف طراحی مدل کیفیت مستندسازی حسابرسی با رویکرد نظریه پردازی داده بنیاد انجام شده است. روش پژوهش از نوع کیفی می باشد. به منظور انجام مصاحبه های عمیق و نیمه ساختاریافته، تعداد 16 نفر از شرکای مؤسسات حسابرسی، مدیران سازمان حسابرسی و مدیران مالی شرکت ها طی فرایندی هدفمند انتخاب شدند. یافته های پژوهش، به صورت مدل پارادایمی با 14 مقوله برای شرایط علی، 6 مقوله در زمینه بستر، 6 مقوله برای شرایط مداخله گر، 6 مقوله برای راهبرد و 3 مقوله در زمینه پیامد مرتبط با پدیده اصلی پژوهش، شناسایی شد. نتایج پژوهش نشان داد که کیفیت مستندسازی حسابرسی و ارزیابی آن ماهیت پیچیده و چندوجهی دارد و علاوه بر ویژگی ها شخصیتی و فردی حسابرس، تحت تأثیر محیط خرد و کلان پیرامون حوزه حسابرسی نیز قرار می گیرد. بر این اساس، به منظور بررسی جامع موضوع، در تدوین مدل کیفیت مستندسازی حسابرسی جنبه های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. In recent years, the quality of audit documentation and its impact on audit quality in auditing standards (such as PCAOB Standard 3) has received more attention. According to auditing standards, audit documentation is the record of audit procedures performed relevant audit evidence obtained, and conclusions the auditor reached. The importance of audit documentation is determined by the need to provide evidence that corroborates the auditor's opinion, as well as to provide information about the various stages of the audit process. The present study aims to design a model of audit documentation quality with a grounded theorizing approach. The research method is qualitative. In order to conduct in-depth and semi-structured interviews, 16 partners of audit firms, directors of the audit organization and financial managers of companies were selected through a purposeful process. The research findings were identified as a paradigm model with 14 categories for causal conditions, 6 categories for context conditions, 6 categories for intervening conditions, 6 categories for strategy and 3 categories for consequences related to the main research phenomenon. The results showed that the quality of audit documentation and its evaluation is complex and multifaceted in nature and in addition to personality and auditor characteristics, it is also affected by the micro and macro environment around the audit field. Accordingly, in order to comprehensively examine the issue, various aspects have been examined in developing the quality model of audit documentation. Keywords: Audit Documentation, Independent Audit, Audit Evidence, Background Theory