مصطفی بابایی سارویی

هویت یکی از ابتدایی ترین نیازهای بشری است. انسان ها به محض شناخت خود به طور مستقیم در مواجهه با این موضوع قرار می گیرند؛ اما نکته حائز توجه، تأثیرات وضعیت محیطی بر تغییرات هویتی است، مؤلفه های جمعی و فردی بر شکل گیری هویت نقش ویژه ای دارند. رسانه ها امروزه بیش از پیش نقش پررنگی پیدا کرده اند، امروز رسانه ها نقش بارزی در تشکیل «ما» در جوامع دارند. پژوهش حاضر با هدف تبیین نقش رسانه های مجازی در گرایش به هویت های جمعی و انسجام اجتماعی انجام شده است. این مقاله می کوشد تا به استناد یک پژوهش جامع ملی به این سؤال اصلی تحقیق یعنی بررسی دقیق تأثیرات استفاده از رسانه های مجازی بر هویت ملی پاسخ دهد و تغییرات بررسی شود؛ روش پژوهش پیمایشی بوده و پرسشنامه ها در سطح 31 استان کشور توزیع شده اند. براساس پژوهش حاضر دسترسی به اینترنت رابطه مستقیم با سطح هویت ملی در فرد دارد، میزان استفاده از اینترنت نیز نشان می دهد که هرچه دسترسی به اینترنت افزایش می یابد مؤلفه های هویت ملی در فرد ضعیف تر می شوند، داشتن ایمیل یا وبلاگ شخصی و میزان استفاده از شبکه های مجازی نیز دو عامل دیگری هستند که مورد مطالعه قرار گرفته اند، بنابراین بین میزان استفاده از رسانه های مجازی و هویت ملی رابطه تأثیرگذار وجدی وجود دارد.

موضوع پذیرش فناوری توسط اندیشمندان مختلفی موردبررسی قرارگرفته است. در سال های متمادی مدل های متفاوتی برای پذیرش فناوری ارائه شده است؛ اما هیچ کدام از این مدل ها به صورت تخصصی موضوع پذیرش فناوری های رسانه ای را مورد واکاوی قرار نداده اند. در این پژوهش تلاش شده تا با مصاحبه با یازده نفر از افراد صاحب نظر در حوزه های مطالعات اجتماعی، رسانه و ارتباطات میزان سرمایه اجتماعی افراد و تأثیر آن بر پذیرش فناوری موردبررسی قرار گیرد. این افراد با تکیه بر نظر خبرگان و به روش گلوله برفی در مسیر تحقیق انتخاب شده اند. در کلیت پژوهش تلاش شده تا ارتباط سرمایه اجتماعی به عنوان یکی از زیرعناوین هویت ملی در پذیرش فناوری های نوین رسانه ای تبیین گردد. در پایان مشخص شده که به اذعان اکثریت مصاحبه شوندگان هر سه عامل هنجار؛ اعتماد و شبکه به عنوان مضامین فرعی سرمایه اجتماعی نقش مهمی در پذیرش فناوری دارند؛ اما در همه این مضامین فرعی عامل اعتماد بیش از بقیه موارد مورد تأکید مصاحبه شوندگان قرارگرفته است. در این پژوهش تلاش شده با ارائه مدل بومی پذیرش فناوری رسانه ای گام جدیدی در این عرصه برداشته شود.

یکی از مدرن ترین فناوری های تجسم اطلاعات که امروزه در تمامی عرصه ها کاربرد پیدا کرده فناوری واقعیت افزوده است که در حوزه های بسیاری همچون کسب وکار، بازاریابی، فروش محصولات وغیره جذابیت خاص خود را دارد. با توجه به سرعت فراگیری این فناوری، اهمیت تدوین مدلی بومی اهمیت دارد. در این راستا، مقاله حاضر به دنبال پاسخ به این سؤال اساسی است که مدل پارادایمی تأثیر سرمایه اجتماعی بر پذیرش فناوری های نوین رسانه ای با تأکید بر فناوری واقعیت افزوده در ایران کدام است و آیا از اعتبار مناسبی برخوردار است؟ در کلیت پژوهش تلاش شده تا ارتباط سرمایه اجتماعی به عنوان یکی از زیرعناوین هویت در پذیرش فناوری های نوین رسانه ای تبیین گردد. روش تحقیق پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده که در آن براساس روش تحقیق آمیخته در بخش کیفی با مطالعه اسناد، کتب و مقالات موجود در این زمینه به شناسایی سنجه ها پرداخته و بعد با مصاحبه با یازده نفر از افراد صاحب نظر در حوزه های مطالعات اجتماعی، رسانه و ارتباطات، میزان سرمایه اجتماعی افراد و تأثیر آن بر پذیرش فناوری مورد بررسی قرار گرفت. درمجموع، نتایج تحلیل داده ها نشان داد هر سه عامل هنجار، اعتماد و شبکه به عنوان مضامین سرمایه اجتماعی نقش مهمی در پذیرش فناوری دارند؛ اما در همه این مضامین، عامل اعتماد بیش از بقیه موارد مورد تأکید مصاحبه شوندگان قرار گرفته است.