فاطمه کریم نژاد لالمی

دوره ابتدایی یکی از حساس ترین مقاطع زندگی هر انسانی است و شالوده شخصیت رفتار و عادت های اساسی یادگیری انسان ها بر چگونگی تربیت و آموزش است که در این دوره انجام می پذیرد و آنچه بعدها به دست خواهد آمد بر این بنیان قرار خواهد گرفت (سلسبیلی، ۱۳87). از آنجا که آموزش دوره ابتدایی به عنوان مبنا و اصل همه آموزش ها مطرح می شود و در واقع سنگ زیربنای نظام آموزشی به شمار می آید توجه اساسی به این دوره اهمیت ویژه ای دارد (شاکری و طباطبایی فرد، ۱۳۹۲). یکی از مهم ترین راه های انتقال و تحکیم و توسعه ارزش ها، توانمندی های موجود در تحصیلات مدرسه ای و محتوای کتب درسی است. کتب درسی یکی از مهمترین مراجع و منابع یادگیری دانش آموزان در نظام های آموزشی محسوب می شوند، در نظام آموزشی ما نیز به دلیل اینکه بیشتر فعالیت ها و تجربه های آموزشی دانش آموزان و معلم حول محور آن ها سازماندهی می شود، از اهمیت بسزایی برخوردارند (مهدی زاده و حامدی نسب، ۱۳۹۲). مفاهیم کتب درسی باید به پرورش و رشد نگرش ها، گرایش ها و مهارتهای بپردازد که نسل نو را قادر سازد تا جامعه ای بهتر ایجاد کند (آیزنر، ۱۹۹۲). ضرورت های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی عصر حاضر موضوع تربیت شهروندی را به یکی از مهمترین زمینه های تصمیم و عمل در نظام آموزش و پرورش تبدیل کرده است. تربیت شهروندان مسئول و آگاه یکی از محوری ترین و بنیادی ترین رسالت های نظام آموزشی در کشورهای مختلف است. هر کشوری در قالب آموزش رسمی و غیررسمی وظیفه آماده کردن شهروندان را برای ورود به زندگی اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی دارد که این کار در قالب آموزش مستقیم شهروندی از طریق گنجاندن عنوان درسی به همین نام یا در قالب آموزش دروس مختلف انجام می پذیرد (فزونی شره جینی و پیری، ۱۳۹۵).

پژوهش مورد نظر به منظور بررسی کتاب فارسی پایه پنجم دبستان، بر اساس حوزه های موضوعی رویکرد فطرت گرای توحیدی برنامه درسی و انتظارات یادگیری راهنما معلم تدوین شده است. جامعه ی این پژوهش کتاب فارسی پنجم ابتدایی می باشد و روش این پژوهش توصیفی از نوع تحلیل محتوا است. واحد تحلیل مضمون نیز، اهداف موجود در راهنمای معلم و حوزه های موضوعی برنامه درسی بر اساس رویکرد فطرت گرا می باشد.در این پژوهش، گرد آوری اطلاعات، بر اساس مطالعه ی کتاب ها و جستجو در سایت های مختلف صورت گرفته است. با استفاده از تجزیه و تحلیل هایی که درباره ی این کتاب صورت گرفته استف این موضوع برداشت می شود که محتوای کتاب فارسی پنجم ابتدایی تا حد زیادی مقبول راهنمای تدریس می باشد؛ اما رسیدن به تمامی انتظارات یادگیری عموما کاری آرمان گرایانه است. اما این نکته را نیز نباید نادیده گرفت که این کتاب به دلیل اثرگذاری بسیار در دانش آموزان پایه پنجم که به تفکر انتزاعی رسیده اند، ضعف های محتوایی نه چندان زیادی نیز دارد. با توجه به این که فرایند تدریس تنها محدود به محتوای کتاب نیست، از معلمان انتظار می رود که کمبود های کتاب درسی را با روش تدریس های مناسب پوشش بدهند. در این پژوهش، به این موضوع پرداخته شده است که هر کدام از دروس مختلف به کدام یک از حوزه های رویکرد فطرت گرای برنامه درسی تعلق دارد. که تمامی حوزه های مرتبط با خلق، خلقت، خود و خدا در آن استفاده شده است. با توجه به اهمیت تصویر پردازی در این کتاب و انس گیری دانش آموزان با درس فارسی، انتظار می رود که رنگ آمیزی و تصاویر کتاب به نحو احسن بهبود یابند.

فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی زندگی را در بسیاری از ابعاد آن دگرگون ساخته اند. از جمله این دگرگونیها تغییر در شیوه های سنتی آموزش است به گونه ای که نیاز به حضور فیزیکی در کلاس درس کاهش یافته است. اگر چه تا دیروز، آموزش تنها از وجود مربیان و معلمان بهره می گرفت و کتاب به منزله اصلیترین منبع اطلاعاتی در آموزش محسوب میشد در حال حاضر وجود ابزارها، روشها و محیطهای جدید آموزشی، شیوه های جدیدی را به وجود آورده است. از جمله این شیوه ها ((آموزش الکترونیکی)) است که به طور معمول در آن به نقش بنیادی آموزشگر بی توجهی می شود و تصور بر این است که معلم در این نظام به اندازه آموزش سنتی اهمیت ندارد. این در حالی است که کمیت و کیفیت یادگیری فراگیرندگان و استفاده اثربخش و کارآمد از تجهیزات و وسایل گوناگون، وابسته به میزان فعالیت آموزشگر و نگرشها و مهارتهای او است. این مقاله به روش اسنادی و به صورت تحلیلی- مقایسه ای به ارائه مجموعه ای از راهبردها و فنون کاربردی می پردازد که کاربست آنها در افزایش کارآیی و اثربخشی معلم و بهبود کیفیت یادگیری فراگیرندگان در آموزش الکترونیکی نقش مهمی برعهده دارد. مباحث مورد بررسی عبارت از: نظریه آموزش از دور هلمبرگ، راههای افزایش ارتباط دانشجو و اساتید، تشویق دانشجویان به همکاری، ترغیب دانشجویان به یادگیری فعال، ارائه بازخورد سریع، تاکید بر زمان کار، تفهیم انتظارات دوره آموزشی و احترام به استعدادها و سبکهای گوناگون یادگیری می باشد.