هانیه فدایی تمیجانی

فضاهای سبز شهری مانند باغ و پارک، در انطباق با شرایط اقلیمی می توانند به عنوان منظر پایدار، موجب کاهش آلودگی زیست محیطی شوند. ازجمله این فضاها می توان به باغ های تاریخی ایران زمین اشاره نمود. هدف این پژوهش دستیابی به ضوابط و معیارهای طراحی باغ های ایرانی مناطق گرم و خشک بوده که بتوانند در هماهنگی با ضوابط امروز در طراحی منظر و محیط های پایدار به کار گرفته شوند. روش تحقیق اتخاذشده در این پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی با استخراج داده ها از نمونه باغ های چهل ستون و هشت بهشت در شهر گرم و خشک اصفهان است. با بررسی راهبردهای اقلیمی در باغ های انتخابی میزان پاسخگویی آن ها به اهداف اقلیمی ارزیابی گشته و نشان می دهد که مؤلفه های اقلیمی از عوامل مؤثر در طراحی الگوهای کالبدی و عناصر تشکیل دهنده باغ های ایرانی در مناطق گرم و خشک می باشند.

هویت یکی از موضوعات بسیار مهم و چالش برانگیز در عرصه معماری معاصر ایران بوده که دارای پیشینه تاریخی در این سرزمین می باشد، به گونه ای که می توان آن را از اصلی ترین مولفه ها در طراحی معماری گذشته ایرانی برشمرد. بهمین علت، بازشناسی هویت در طراحی فضاهای شهرهای سنتی را می توان یکی از مهمترین وظایف پژوهشگران دوره معاصربه منظور دستیابی به یک معماری با هویت دانست. هدف از این نوشتار بررسی و بازنگری هویت در طراحی باغ ها و پارکها بعنوان فضاهای سبز در طراحی شهرهای گذشته و کنونی ایرانی بوده  تا بدین وسیله بتوان، اصول ومولفه های دارای هویت ایرانی را در طراحی فضاهای سبز شهرهای معاصر تبیین نمود. این مقاله گامی است در تحلیل وتشریح مفهوم هویت در معماری فضای سبز ایرانی در دستیابی به راهبردهای هویت بخش در فضای سبز شهری معاصر ایران. روش تحقیق اتخاذ شده به صورت توصیفی- تحلیلی بر پایه مطالعه متون کتابخانه ای و اسناد تصویری خواهد بود. نتایج و یافته های حاصل از بررسی ها و ارزیابی جایگاه هویت در معماری باغ های ایرانی و پارکهای معاصر ضمن دستیابی به معیارهای واجد هویت در طراحی فضای سبز، بیانگر آن می باشندکه هویت عاملی اساسی در طراحی باغ های ایرانی بوده که در روزگار معاصر با ورود نوگرایی و جایگزینی  الگوهای پارک های غربی جایگاه آن به فراموشی سپرده شده است.

رشد ساختمان سازی در ایران از یک سو و نیاز به راهبردهای طراحی به منظور استفاده بهینه از انرژی های تجدیدپذیر و کاهش سوخت های فسیلی از سوی دیگر، ضرورت تدوین یک سیاست گذاری مدون در طراحی، اجرا و حفاظت از ساختمان ها را بر مبنای معیارهای زیست محیطی، اجتناب ناپذیر می سازد. امروزه در اکثر کشورهای توسعه یافته، سامانه های امتیازدهی زیست محیطی ساختمان ها در قالب گواهینامه های ساختمانی تدوین شده اند که برخی از آن ها در سایر مناطق جهان نیز مورد استفاده قرار می گیرند. این در حالی است که در ایران، تنها سند مربوط به بهینه سازی مصرف انرژی، مبحث 19 مقررات ملی ساختمان بوده و بسیاری از نکات زیست محیطی در آن مغفول مانده است. این مقاله با استفاده از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی در بستر مطالعات کتابخانه ای، در صدد است تا با شناخت سامانه های متداول زیست محیطی، گامی مؤثر در طراحی ساختمان های سبز بردارد. مطالعه سامانه های امتیازدهی در هفت کشور توسعه یافته و در حال توسعه، تحلیل نمونه بناهای دارای این گواهینامه ها و مروری مبحث 19 مقررات ملی ساختمان، از اصلی ترین مباحث مورد بررسی در این مقاله می باشند.

افزایش مشکلات زیست محیطی، نیازمند ارائه راهکارهایی به منظور دستیابی به فضای زیستی مطلوب در راستای دستیابی به اهداف توسعه پایدار است. توجه به الگوهای بومی در فضاهای معماری و شهری گذشته از جمله این راهکارهاست. از میان الگوهای شهرهای سنتی می توان باغ شهرهای تاریخی ایران را نام برد که در گذشته بسیاری از آنها با توجه به محیط طبیعی و بستر اکولوژیک طراحی می شدند. باغ شهرها به عنوان شهرهایی از پیش طراحی شده در انطباق با معماری باغ ایرانی و تکرار آن در مقیاس کلان بوده اند. به رغم مطالعات صورت گرفته در مورد باغ شهرها، این موضوع هیچ گاه با رویکرد پایداری مورد بررسی قرار نگرفته است؛ بنابراین هدف از پژوهش حاضر بازخوانی ضوابط پایداری منظر در باغ شهر اصفهان در دوره صفوی به عنوان نمونه ای ارزشمند و شاخص از باغ شهرهای ایرانی بوده تا بتوان با بهره گیری از این ضوابط در طراحی منظر پایدار در شهرهای امروزی استفاده کرد. روش تحقیق این پژوهش از نوع کیفی با رویکرد توصیفی-تحلیلی بر پایه منابع کتابخانه ای بوده که به تدوین اصول و راهبردهای پایداری منظر پرداخته و با شیوه تطبیقی و تحلیلی، این معیارها را از باغ شهر اصفهان استخراج می کند. شیوه های آبیاری، کاشت و عناصر مصنوع باغ شهر اصفهان از جمله مؤلفه های مورد بررسی در این پژوهش بوده و نتیجه حاصل از بررسی الگوهای پایداری منظر و بازشناسی باغ شهر اصفهان صفوی نشانگر انطباق مؤلفه های این باغ شهر با اصول پایداری منظر است.

باغ ایرانی که همگام با پیشرفت تمدن در این سرزمین شکل گرفته و در طی قرنها همراه با تحولات فرهنگی و مدنی ایرانیان به یک ثبات ویژه در ساختار کالبدی و نظام معمارانه مشخص رسیده و به عنوان الگو وپارادایمی شناخته شده در طراحی منظر ایرانی مطرح می شود. در شکل گیری این پدیده تاریخی عوامل بسیاری موثر بوده اند که از میان آنها می توان به پایداری محیطی اشاره کرد. هدف از این مقاله بررسی پارامترهای پایداری محیطی در طراحی منظر باغ ایرانی مناطق گرم و خشک می باشد و باغ دولت آباد به عنوان نمونه ای ارزشمند از باغ های ایرانی در شهر کویری یزد انتخاب شده و مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرد تا امکان مطالعه میدانی و پژوهشی دقیق بر روی آن میسر شود. لذا، دراین پژوهش ضمن تبیین و توصیف پارامترهای پایداری منظر در اقلیم گرم و خشک ، این اصول بر روی عناصر اصلی باغ دولت آباد که شامل عناصر طبیعی(گیاه و آب) و عناصر مصنوع (کوشک) می باشند مورد مطالعه تطبیقی قرار گرفته و توصیف و تحلیل می گردند. روش تحقیق اتخاذ شده در این پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی از طریق نظریه داده بنیاد با استخراج داده ها از باغ دولت آباد به عنوان نمونه موردی بوده و تحلیل و گردآوری داده ها به دو شیوه کتابخانه ای و میدانی انجام شده است.یافته های حاصل از مطالعه و بررسی پارامتر های پایداری محیطی بر روی باغ دولت آباد نشانگر آن است که شاخصه های پایداری محیطی از عوامل موثر در طراحی الگوها و نظامهای کالبدی، سازماندهی فضایی و عناصر تشکیل دهنده باغ دولت آباد یزد باشند.