بهنام گودرزی

زیست بوم مجازی، واقعیتی است که واقعیت های زندگی واقعی را تحت شعاع قرار داده است. دو حوزه مهم واقعیت مجازی، اجتماع وسیاست هستند که نسبت تنگاتنگی باهم دارند. برای درک نسبت میان این دو، به این پرسش توجه شده است که کدام یک از این دو، از این زیستمان جدید، بیشتر بهره برداری می کند.این نوشتار با روش تحلیلی– تبیینی، نسبتِ برقرار شده میانِ این دو حوزه را از منظرِ دو فیلسوف سیاسی، یعنی آنتونیو گرامشی و آیزایا برلین با محوریتِ دو مفهوم هژمونی و آزادی بررسی می کند. هدف از این نوشتار پاسخ به این پرسش اساسی است که زیست بوم مجازی باعث آزادی بیشتر انسان شده است یا نه؟ در بررسی و پاسخ به این پرسش، این نوشتار نشان می دهدکه دولت ها و حکومت ها از طریق مدل حکومتی جدیدی که با زیست بوم مجازی و جامعه ی اطلاعاتی تناسب وثیقی دارد، به نام هژمونی، باعث ایجاد نوعی وابستگی رضایت در شهروندان شده اند که همین رضایت ناشی از وابستگی باعث ایجاد نوعی توهّم آزادی در ذهن آنان شده است. این مطالعه نشان می دهد دولتها از طریق هژمونی از مجرای زیست بوم مجازی، باعث کنترل جامعه می شوند و اینجاست که شهروندان، در اینکه واقعاً آزاد اند یا اسیر چنبره ی قدرت ها هستند، سرگردان اند؛ با این حال، به نظر می رسد که خروج از این دو راهه ی هژمونی و آزادی در زیست بوم مجازی روز به روز امری غیرممکن می شود و فقط باید از طریق ایجاد شبکه های آگاهی این استلای هژمونیک را کنترل کرد.

ایالات متحده آمریکا پس از پیروزی انقلاب اسلامی و از دست دادن یکی از بزرگترین متحدان خود در منطقه خاورمیانه به ابزارها و روش های گوناگونی برای مهار نظام جمهوری اسلامی متوسل شده است. تلاش برای امنیتی کردن هویت جمهوری اسلامی ایران با هدف مقابله با نفوذ انقلاب و تامین امنیت اسرائیل از مهمترین رویکردهای آمریکا بوده است. این پژوهش درصدد پاسخ به این سئوال است که مخاطبان امنیتی کردن ایالات متحده چه کسانی هستند و تهدید بودن ایران تا چه حد مورد پذیرش آنها بوده است؟ ایالات متحده در فرایند امنیتی کردن ایران مخاطبانی را هدف قرار داد. هدف امنیتی کردن ایران، تهدید نشان دادن این کشور برای صلح و ثبات بین المللی و ضرورت اقدام اضطراری علیه آن بوده است. فرایند آن نیز از طریق اقناع و اجماع مخاطبان صورت می گیرد. شناخت انواع چهارگانه مخاطبان جمهوری اسلامی ایران، مخاطب سطحی، مخاطب تخصصی، مخاطبان تکنوکرات و مخاطبان علمی در امنیتی کردن هویت جمهوری اسلامی از نوآوری های این مقاله بوده است. این مقاله با بهره گیری از روش پژوهش تحلیل مضمون و چارچوب نظری مکتب کپنهاگ به واکاوی انواع مخاطبان در فرایند امنیتی کردن ایران توسط ایالات متحده بعد از انقلاب اسلامی پرداخته است.

هوش مصنوعی در قرن بیست ویک، عرصه زندگی سیاسی و اجتماعی اغلب مردم جهان را تحت تأثیر قرار داده است. در غرب نیز افزایش نظارت بر شهروندان به بهانه اجرای قانون ازجمله مهم ترین عرصه های دخالت دولت الکترونیک به شمار می رود که ادعای اکثر فلاسفه غرب جدید در رابطه با تضمین آزادی فرد بر اساس پیشرفت های علوم تجربی و ارزش های لیبرال دموکراسی را زیر سوال برده است. با شیوع پاندمی کرونا، استفاده دولت های غربی ازهوش مصنوعی برای کنترل همه گیری و نظارت بر اجرای قوانین مربوط، شکلی از اقتدارگرایی دیجیتال را نمایان ساخت. از جمله مسائل مطرح در این زمینه استفاده دولت های غربی از فناوری هوش مصنوعی برای کنترل رفتار فرد به بهانه پیشگیری و کنترل ویروس کرونا است. بر این اساس مقاله حاضر سعی دارد با به کارگیری روش توصیفی و کتابخانه ای، به این سوال مهم پاسخ دهد که چگونه از طریق عرصه-های دولت الکترونیک، دال مرکزی فلسفه سیاسی غرب یعنی آزادی فردی محدود، و به اقتدارگرایی دیجیتال منجر شده است؟ یافته ها نشان می دهد دولت های غربی با بهره گیری از فن آوری های دیجیتال و تشویق شهروندان به خودسانسوری، کنترل پیش دستانه، نقض اعتبار اجتماعی، دخالت در حوزه خصوصی و مشروعیت بخشی به زندگی ماشینی، فرایند گذار از لیبرال دموکراسی به اقتدارگرایی دیجیتال را تسریع بخشیده-اند.