وحید مستوفی

توسعه میان افزا، سرمایه گذاری برای تجدید حیات مراکز شهرها را افزایش داده و از همه ظرفیت های موجود در شهر برای توسعه شهر و ایجاد کاربری های مختلط استفاده می کند. از طرفی، بازآفرینی اراضی قهوه ای به عنوان یکی از مفاهیم توسعه درونی و استفاده از ظرفیت های داخلی شهر در دستیابی به توسعه میان افزای شهری محسوب می شود. لذا، تبیین و تعریف الگوی مطلوب توسعه میان افزا با مدیریت اراضی قهوه ای کلانشهر تبریز، هدف اصلی این مطالعه است. بدین منظور از روش تحقیق توصیفی تحلیلی بهره گیری شده است. گردآوری داده ها با روش مطالعات کتابخانه ای و میدانی بر مبنای پرسشنامه متخصص محور انجام شد. جامعه آماری شامل گروه متخصصین با روش نمونه گیری گلوله برفی به تعداد 30 نفر است. برای تحلیل داده ها از آزمون تک نمونه ای t، و تحلیل مسیر در قالب مدل DPSIR با کمک نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد که مولفه پویایی جمعیت باضریب 0.26 کمترین و ضوابط شهرسازی و حقوقی با ضریب 5.42 بیشترین تاثیر را در توسعه میان افزا دارند. از طرفی، در قالب مدل DPSIR ، مولفه «پاسخ» با ضریب 3.3 بیشترین و مولفه «تاثیر» با ضریب 2.73 کمترین تاثیر را بر توسعه میان افزا دارند. علاوه براین، طبق تحلیل مسیر شاخص «فشار» با ضریب اثر کل 0.623 بیشترین رابطه علی را با الگوی مطلوب توسعه میان افزا و مدیریت اراضی قهوه ای دارد. در نتیجه بمنظور دستابی به الگوی مطلوب باید بر موضوعاتی مانند امنیت؛ آلودگی؛ بهداشت محیط؛ فرم سازی فضای شهر توجه گردد.

یکی از ظرفیت های اصلی توسعه و ساماندهی کالبدی-فضایی شهری، برنامه ریزی کالبدی در قالب توسعه میان افزا است. این شکل از توسعه بواسطه توسعه مجدد اراضی قهوه ای و توانبخشی محدوده های ناکارآمد شهری، مورد توجه برنامه ریزان و مدیریت شهری نوین است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی بدنبال تحلیل الگوی پایدارسازی توسعه میان افزای شهری با شناسایی شاخص های موثر بر مدیریت اراضی قهوه ای در کلان شهر تبریز است. گردآوری داده ها با مطالعات میدانی و کتابخانه ای انجام شد. جامعه آماری شامل متخصصین شهری است که با روش نمونه گیری گلوله برفی، 30 نفر برای پانل دلفی انتخاب شد. تحلیل داده ها با آزمون های تحلیل عاملی، رگرسیون چندگانه و رویکرد تحلیل اثرات متقابل تعادلی با کمک نرم افزارهایSPSS و Scenario Wizard انجام شد. یافته ها نشان داد که همبستگی بین «شاخص های توسعه میان افزا» با «بازتوسعه اراضی قهوه ای» برابر 578/0 است. و شاخص «مدیریتی-سیاسی» با ضریب (823/0=β) بیشترین تأثیر را بر «بازتوسعه اراضی قهوه ای کلان شهر تبریز» دارد. همچنین، مهمترین الگوی پایدارسازی توسعه درونزای شهری و مدیریت اراضی قهوه ای در کلان شهر تبریز باید مبتنی بر عملکرد دولت در پیش بینی نیازهای کالبدی شهر در بعد مدیریتی-سیاسی؛ مدیریت زمین های با کاربری بایر و آلوده صنعتی-کارگاهی در بعد کالبدی؛ و ضعف قوانین زیست محیطی در کنترل فعالیتهای آلوده در شهر در بُعد زیست محیطی باشد. درکل، نتایج نشان می دهد که تدوین راهبردهای عملیاتی جهت تقویت سازوکار مالیاتی برای اراضی قهوه ای و تغییر کاربری و فروش این قبیل کاربری ها، می تواند به توسعه میان افزای شهر تبریز کمک نماید.