آزاد مونسی

کتاب "معانی الأبنیه فی العربیه"،یکی از آثار ارزشمند فاضل صالح السامرائی است که در آن در ادامه پروژه ی نوآورانه ی خود در زمینه رویکرد معنایی به صرف و نحو، به تبیین معانی أبنیه و صیغه های مختلف صرفی پرداخته و معتقد است که هرگونه تغییر در أبنیه و صیغه های صرفی منجر به تغییر معنی در آن ها می شود و توجه به تنوع این معانی بر اهمیت زبان عربی و زیبایی های بیانی قرآن کریم می افزاید. سامرائی در این کتاب با رویکردی معناشناسانه به بررسی مباحث مربوط به اسم و فعل، مصادر، اسم زمان و مکان، اسم فاعل، اسم مفعول، صفت مشبهه، اسم آلت، انواع جمع و اسم منسوب پرداخته است. در این پژوهش تلاش می شود با استفاده از روش توصیفی و شیوه ی تحلیل محتوا، ابتدا به نقش و جایگاه فاضل صالح السامرائی در زمینه ی تجدید و نوآوری در علم صرف و تأکید بر پیوند میان ابنیه صرفی و معانی آن ها اشاره شود و سپس با نگاهی انتقادی به کتاب "معانی الأبنیه فی العربیه"، میزان موفقیت وی در این زمینه و مهم ترین مزایا و کاستی های این کتاب مورد تجزیه و تحلیل علمی قرار گیرد.

ظهرت الروایات العربیه الأولی فی سنه 1867 للمیلاد، و کانت منذ نشأتها تحت تأثیر عاملین: الحنین إلی الماضی، و الافتنان بالغرب و الخضوع لهیمنته. فی بدایه القرن العشرین اتّسم عدد من الروایات التی کتبت بمراعاه الذوق الشعبی و الثقافی للعرب، فظهرت مثلاً روایات جورجی زیدان التاریخیه المشهوره، و خطت الروایه العربیه خطوه جدیده علی ید أمثال جبران خلیل جبران و أمین الریحانی ثم میخائیل نعیمه ؛ و فی عام 1914 صدرت روایه «زینب» لهیکل و هی التی یعتبرها نقاد الأدب الروائی منعطفاً هاماً فی مسار الروایه العربیه، و فی نفس هذه المرحله أصبحت المقاییس الغربیه هی السائده فی کتابه الروایات. ثم إن الروایه العربیه لم تدخل فی الحیز الأهم و المرحله الکبری من مراحل تطورها إلا فی الستینیات من القرن الماضی.

کنفانی از مشهورترین رمان نویسان فلسطینی است که در چهار رمان «مردانی در آفتاب»، «چه برایتان مانده؟»، «بازگشت به حیفا» و «أم سعد»، گونه های شخصیتی متنوعی را ساخته و پرداخته است. یکی از مهم ترین گونه های شخصیتی، شخصیت نمادین است که بسیار مورد توجه نویسنده است که چه نوع مؤنث و چه نوع مذکر آن به وفور در چهار رمان فوق به کار رفته اند. شاید به نظر آید که نگاه نمادین کنفانی به شخصیت های زن در رمان هایش بر غنای محتوایی و فنی این رمان ها افزوده است اما اصرار این نویسنده بر پررنگ کردن بعد نمادین شخصیتهای زن دو رمان «چه برایتان مانده؟» و « أم سعد» امری است که از هر دو لحاظ نظری و فنی مشکلاتی را برای بعد واقعی این شخصیتها به وجود آورده و آزادی عمل آنان را محدود کرده است. ریش? مسئله شاید به آنجا برگردد که این نویسند? متعهد و متعصب به فلسطین در این دو رمان نیز همچون سایر رمان های خود با شور و اشتیاق به دنبال طرح اید? خود درباره چیستی و چرایی بحرانها و معضلات روز فلسطین و راه حل آنهاست. شخصیت های نمادین رمانها نیز در این میان ابزاری هستند در خدمت تبلیغ و ترویج این ایده های غالباً انقلابی؛ در نتیجه بخش عمده ای از پتانسیلهای ذاتی و روایی این دو رمان به جای صرف شدن در جهت تقویت جنبه های انسانی و طبیعی شخصیتهای زن، صرف تقویت ابعاد نمادین و اسطوره ای این شخصیتها شده تا پیام ایدئولوژیک داستان تمام و کمال رسانده شود.