زهرا معینی

از زمان یونان باستان تاکنون مساله معرفت یکی از دغدغه های محوری در فلسفه محسوب می شود. در عصر مدرن نیز این دغدغه با تاکید بیشتری مورد توجه قرار گرفته است. از جمله فیلسوفان مهم در عصر مدرن کانت است که با اراِئه نظام معرفتی خود در کنار عقل گرایی و تجربه گرایی رایج در عصر جدید تلاش نمود تا امکان تحصیل معرفت را نشان بدهد. هدف مقاله حاضر تلاش برای نشان دادن این مساله است که آیا نظام معرفتی کانت در دفاع و بیان امکان تحصیل معرفت چه اندازه موفق بوده است. نویسنده با تکیه بر آراء کانت بویژه اثر مهم او "نقد عقل محض" استدلال خواهد نمود که نظام معرفتی کانت علی رغم نشان دادن امکان دستیابی معرفت به نحوی دچار نوعی انسداد معرفتی و شکاکیت به معنای خاص شده است. به نظر می آید انقلاب کوپرنیکی کانت که در آن رابطه ذهن و عین به طرز متفاوتی نسبت به گذشتگان بیان می شود و نیز مطرح نمودن عالم نومن و فنومن سبب می شود تا نظام معرفتی کانت به نوعی به بن بست و شکاکیت معرفتی دچار شود.

در میان آموزه های دینی، حج به عنوان یکی ارکان اسلام مورد تأکید قرار گرفته است. علت اهمیت آن نیز تأثیرات عمیق، چند بعدی و پایدار آن بر حج گزاران است. با دقت بر اسرار احکام و اعمال مرتبط با این آیینِ بزرگ، میزان تأثیرات تربیتی حج در سطحی بالا ارزیابی می شود؛ از یک سو، الزامی شدن حج بر تمامی مسلمانانی که توانایی شرکت در آن را دارند، در طول تاریخ باعث ایجاد احساس اتحاد و انسجام دینی در میان مسلمانان شده و از سویی دیگر با افزایش سطح اقناع سازی حج گزاران بواسطه انجام مناسک دینی، معانی و اندیشه هایی که در بطن فرهنگ دینی مسلمانان وجود دارد را در سطح بالایی انتقال داده و درونی می سازد.