سوده افتخاری

تاریخ نشان می دهد که حوزه خلیج فارس از قرون و اعصار کهن مرکز تمدن های بزرگی بوده است . بنابر متن های سومری و اکدی رفت و آمدهای بازرگانی از اوایل هزاره سوم ق.م در آب های خلیج فارس برقرار بوده و مردم بین النهرین از این راه آبی مس، چوب و سنگ های قیمتی وارد می کردند. در متون اساطیری - تاریخی میان رودان اشارات فراوانی به تجارت و مبادلات گسترده بین این منطقه، بندرها و سواحل خلیج فارس مانند (دیلمون) بحرین کنونی ، مگن (عمان کنونی) و سایر نقاط ایران مانند سرزمین اَرَتَ شده است. از طرفی یافته های باستان شناسی نشان می دهد که در آغاز هزاره سوم قبل از میلاد جوامع روستایی ایران به موازات میان رودان با آهنگ رشد برابری در راه رسیدن به شهرنشینی گام برمی داشت و همچنین فقر و نیاز شدید میان رودان به واردات برخی کالاها به ویژه سنگ ها ، مانند سنگ صابون و منابع معدنی مانند قلع و هم چنین الوار باعث توجه این منطقه به خلیج فارس و ایران شده است. این روابط پویای بازرگانی که باعث رشد و بالندگی هر دو طرف می شد، اثرات فرهنگی متقابلی بر ساکنان هر دو منطقه برجا می گذاشت. پژوه ش حاض ر ب ر آن اس ت ت ا ب ا مطالع ه نمونه ه ای آثار مکش وفه از این محوطه های باستان شناسی کشورهای حاشیه خلیج فارس و مقایسه آنها با س ایر محوطه های هم عصر و هم جوار، می زان برهمکنش های فرهنگ ی آنه ا را به منظور ش ناخت روند و حرک ت جریان های فرهنگی مورد بررسی ق رار ده د. س ؤال عم ده در این پژوه ش آن اس ت که برهم کن ش ها و ارتباطات فرهنگی به چه صورتی بوده است. در پاسخ به این پرسش می توان فرض کرد که در هزاره سوم، بیش ترین تعام لات و برهمکنش ه ای فرهنگ ی در این منطقه بین ایران و بین النهرین بوده است.

شهر سوخته یکی از وسیع ترین و مهم ترین محوطه های عصر مفرغ ایران است که در هزاره سوم قبل از میلاد نقش بسیار زیادی در پیشبرد مناسبات فرهنگی، مبادلات بازرگانی و تعاملات منطقه ای داشته است. طی کاوش های صورت گرفته، آثار متعددی از شهر سوخته شامل ظروف سفالی و سنگی، مُهر و اثر آن، مهره های تزئینی، پارچه، زیورآلات، اشیای فلزی، پیکرک های گلین و سفالی و سنگی، اشیای چوبی و حصیری، ابزار بافندگی به دست آمده است. با توجه به آثار کشف شده و مقایسه آ نها با اشیای دیگر سایت های باستانی هم زمان، می توان ارتباط فرهنگی این شهر را با مناطق هم جوار - از دره سند تا میان رودان و مناطق خلیج فارس تا آسیایمرکزی- مستقیم و غیرمستقیم حتمی دانست. هدف پژوهش حاضر این بود تا با مطالعه نمونه های آثار کشف شده از این محوطه و مقایسه آن ها با سایر محوطه های هم عصر و هم جوار، میزان برهم کنش های فرهنگی آ نها را به منظور شناخت روند و حرکت جریان های فرهنگی موردبررسی قرار دهد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که شهر سوخته، بیشترین تعاملات و برهم کنش های فرهنگی با سرزمین های هم مرز در شمال (بلوچستان و سیستان) و غرب را با توجه به موقعیت جغرافیایی اش داشته است. شهر سوخته به عنوان یک پایگاه دائمی و دارای مرکزیت، دارای تعاملات مختلفی با محوطه های شرقی خود یعنی دره سند، بلوچستان، دره هیلمند و همسایگان جنوبی (مانند ترکمنستان) و غرب خود (ایران و بین النهرین) بود و نقش واسطه را در وارد کردن سنگ لاجورد از بدخشان و سپس صدور آن به غرب و مراکز بین النهرین ایفا می کرد.