داوود پاک طینت مهدی آباد

پژوهش پیش رو با هدف طراحی الگوی نقش سواد رسانه ای در ارتقای سرمایه اجتماعی در شهر یزد و با بهره گیری از روش گراندد تئوری انجام شد و از نوع کیفی و بنیادی است. داده ها با مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته با 19 نفر از متخصصان استخراج شدند و برای انتخاب افراد از روش نمون ه گی ری نظری تا رسیدن به اشباع نظری استفاده شد. در ادامه، مصاحبه ها به متن تبدیل شدند و فرایند تحلیل داده ها آغاز شد. برای کدگذاری باز، تحلیلِ خط به خط به کار رفته است و همراه با بسط مفاهیم و مقوله ها، کدگذاری محوری و گزینشی انجام شد. برای اعتبارسنجی یافته ها، چهار راهبرد از هشت راهبردِ کرسول و میلر (بررسی همکاران، تشریح کلیشه های ذهنی و پیش داوری های محقق، تأیید مشارکت کنندگان، توصیف غنی) مورد استفاده قرار گرفته اند. یافته ها نشان می دهند درصورتی که شرایط زمینه ای (ویژگی های پیام، شرایط مخاطب، جوامع رسانه ای، دسترسی، رسانه، شناخت هنجارها) ایجاد شوند و عوامل مداخله گر (مرتبط با مخاطب، رسانه ای، محیطی) کنترل شوند و راهبرد مناسب (بومی سازی سواد رسانه، کاربری هوشمندانه، نقد آگاهانه و...) به کار رود، می توان به پیامد نهایی موردنظر (ارتقای سرمایه اجتماعی) دست یافت.  

پژوهش حاضر با هدفِ تدوین مدل سواد رسانه ای برای ارتقاء سرمایه اجتماعی در شهر یزد انجام شده و از روش ترکیبی، از نوع اکتشافی بهره برده و دارای بخش کیفی و کمی است. در بخش کیفی از روش گراندد تئوری، نظرات19 نفر از کارشناسان، در قالب مصاحبه های عمیق نیمه ساختار یافته اخذ گردید. مصاحبه ها تبدیل به متن و فرآیند تحلیل داده ها و کدگذاری ها آغاز شد. برای سنجش رواییِ بخش کیفی، از راهبردِ تأیید مشارکت کنندگان و رویکرد همسوسازی استفاده شد. نتایج بخش کیفی نشان داد در صورتی که شرایط زمینه ای، ایجاد وعوامل مداخله گر کنترل شوند و استراتژی موردِ تأکید به کار رود، می توان به ارتقای سرمایه اجتماعی دست یافت. در بخش کمی، تعداد 364 نفر از شهروندان یزد به روش نمونه گیری خوشه ای در دسترس، برای تکمیل پرسشنامه محقق ساخته، انتخاب شدند و پس از تحلیل آماری، یافته ها نشان داد میانگین متغیرهای پژوهش بالاتر از متوسط مورد نظر است.