محمدجواد یداللهی فر

این پژوهش بر آن است تا با واکاوی نهج البلاغه خصوصاً نامه 31، تبیینی از اهداف، اصول و روش های تربیت ارائه دهد یکی از ویژگیهای مهم این کار پژوهشی تلاش برای فراهم آوردن پژوهشی منظم در زمینه تربیت است و منبع قرار دادن نهج البلاغه به عنوان یکی از غنی ترین منابع در حوزه تعلیم و تربیت است. مسئله اصلی پژوهش، استخراج و تدوین اهداف، اصول و روشهای تربیت بر مبنای نهج البلاغه است. این پژوهش، جنبه نظری دارد و روش آن، توصیفی تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات، کت ابخانه ای است. «اهداف تعلیم وتربیت» در نهج البلاغه شامل، یک هدف غایی و چندین هدف واسطه ای است. هدف غایی تعلیم و تربیت در نهج البلاغه پرستش خدا با تاکید بر شناخت خداوند و اوصاف او و وحدانیت و عدالت اوست. اهداف واسطه ای نیز از نظر ایشان شامل: شأن جسمانی، شأن فکری، شأن اخلاقی، شأن اجتماعی، شأن اقتصادی و شأن سیاسی می باشد. اصول تعلیم و تربیت شامل:آخرت گرایی،عمل گرایی، امیدواری، پایداری، تعقل ورزی، تکبر گریزی و پیروی از طبیعت. روش های تربیت هم شامل: پرورش نیروی عقلانی، منع عزلت گرایی، روش مجازات و پاداش طبیعی و روش تربیت منفی می باشد.

پژوهش حاضر با هدف تحلیل محتوای کتاب درسی روان شناسی پایه یازدهم رشته علوم انسانی و از نوع تحقیقات توصیفی و به لحاظ هدف کاربردی و با رویکرد کیفی و شیوه تحلیل محتوا انجام گرفته است. از آنجایی که کتاب درسی یکی از مهم ترین مراجع و منابع یادگیری دانش آموزان در هر نظام آموزشی می باشد و بیشتر فعالیت های آموزشی در چارچوب کتاب درسی صورت می پذیرد و همین طور فعالیت ها و تجربه های آموزشی دانش آموز و معلم حول محور آن سازماندهی می شوند و از طرفی به لحاظ جدید التالیف بودن آن باعث گردید تا بر اساس عناصر پنج گانه برنامه درسی ملی که یکی از زیرنظام های سند تحول بنیادین آموزش وپرورش است این کتاب تحلیل گردد. ازاین رو یافته ها نشان داد که در محتوای کتاب به عنصر تعقل 93/29 درصد، عنصر ایمان 41/12 درصد، عنصر علم 81/14 درصد، عنصر عمل 45/38 درصد، عنصر اخلاق 40/4 درصد اشاره گردیده است و بنابراین می طلبد در راستای هماهنگی و هم راستا نمودن هرچه بیشتر مطالب و محتوای کتاب با عناصر و عرصه های مورد تأکید در برنامه درسی ملی تغییراتی در محتوای کتاب صورت پذیرد. در ادامه پیشنهاداتی هم طرح گردید تا نسبت به ایجاد تغییرات در کتاب مزبور بر اساس برنامه درسی ملی انجام گیرد.

با توجه به اهمیت مسئله علم الهی در عرفان نظری و در متون دینی، مقایسه تطبیقی این نوع متون با یکدیگر به درک هرچه بهتر متون عرفانی کمک میکند. در میانه متون دینی، کتاب نهج البلاغه به لحاظ مباحث توحیدی از اوج و تعالی خاصی برخوردار است و از اینسوی در میان ادب صوفیه؛ گلشن راز یک دوره فشرده عرفان نظری بر اساس مبانی فکری ابن عربی است. اشتراکات و تمایزاتی میان این دو متن دیده میشود که با روشن شدن این وجوه اشتراک و تمایز، هم در درک بهتر گلشن راز گامی دیگر برداشته میشود و هم وجوه دیگری از عناصر اندیشه مولای متقیان علی (ع) در نهج البلاغه برای فرد محقق آشکار میگردد. جستار حاضر با استفاده از رویکردی توصیفی- تحلیلی به بررسی تطبیقی موضوع علم الهی در دو کتاب نهج البلاغه و گلشن راز شیخ محمود شبستری پرداخته است، با توجه به رهیافت علمی این مقاله بااینکه امام علی (ع) در نهج البلاغه و شیخ محمود شبستری در گلشن راز، به عالم بودن خداوند معتقدند اما امیرالمؤمنین (ع) در نهج البلاغه بیشتر کیفیت سلبی و تنزیهی علم خداوند را آنهم با توجه به مطالب و آیات قرآنی بیان میکنند، اما مطالب گلشن راز در مورد علم الهی بر اساس اعتقاد به وحدت وجود و اعیان ثابته میباشد که مبنای آن تفکّرات ابن عربی است.

هدف این پژوهش، تحلیل کتاب هدیه های آسمانی پایه پنجم براساس میزان تأکید بر تربیت معنوی از دیدگاه امام خمینی(ره)  بود. روش پژوهش، تحلیل محتوای مقوله ای و واحد تحلیل، جمله و تصویر است. جامعه آماری این پژوهش کتاب هدیه های آسمانی پایه پنجم ابتدایی می باشد. براساس روش سرشماری، حجم نمونه با حجم جامعه برابر است. ابزار جمع آوری اطلاعات فهرست وارسی است. برای تجزیه وتحلیل داده ها از شاخص های آمار توصیفی فراوانی و درصد استفاده شده است. یافته ها نشان داد که در 448 جمله به مؤلفه های تربیت معنوی ازمنظر امام خمینی(ره) اشاره شده است که مؤلفه ارزش های معنوی با 208 جمله معادل 46.37 درصد دارای بیشترین تأکید و مؤلفه باورهای معنوی با 81 جمله معادل18.09 درصد دارای کم ترین تأکید بودند. همچنین در42 تصویر؛ به مؤلفه های تربیت معنوی اشاره شده است که مؤلفه رفتارهای معنوی با 24 تصویر معادل57.12 درصد دارای بیشترین فراوانی و مؤلفه باورهای معنوی با 6 تصویر معادل 14.29درصد دارای کم ترین فراوانی بودند.