حسینعلی شیرزادی

" تحولات عظیم و سرنوشت ساز پدیده انقلاب صنعتى در سده هجدهم به صورتى هم زمان با خود، آثار و پى آمدهایى مثبت و منفى به همراه آورد. بنابر اصل مهم «نیاز مادر اختراع است» براى حفظ و استمرار دست آوردهاى مثبت این رویداد شکوهمند و نیز در جهت درامان ماندن از گزند سهمگین این رُخداد عظیم تقریبآ به صورتى هم زمان دو فرزند خلف و شایسته این انقلاب که اولى سازمان دهى و مدیریت علمى و دومى تعاون و تعاونى بود و هردو ریشه در همکارى هدفمند دارند، تولد یافتند. نزدیک به 158 سال از تولد نخستین شرکت تعاونى رسمى یا علمى با نام «تعاونى مصرف پیشگامان منصف و عملگراى راچدیل» مى گذرد؛ این بنگاه اجتماعى - اقتصادى براى نخستین بار بر اساس اصولى مدون با مرام نامه یا مانیفستى معین و به عبارت بهتر با اساس نامه اى مشخص سازمان دهى و سامان دهى گردیده است. طى این مدت بارها از سوى متولیان امور تعاونى تلاش هایى ارزشمند و آگاهانه در جهت تلفیق و ترکیب پویاى این دو پدیده مهم (تعاونى رسمى و سازمان دهى مدیریت علمى) به عمل آمده که حاصل و نتیجه آن بهره مندى تعدادى از کشورهاى توسعه یافته و درحال توسعه از عملکرد نسبتآ مثبت این اقدام خردمندانه و هوشمندانه بوده است. لیکن در کشور عزیر ما ایران با وجود حمایت هاى قانونى که از بخش تعاونى به عمل آمده متاسفانه تعاونى ها از کارآمدى و موفقیت لازم بهره مند نبوده اند. در بررسى هایى که تاکنون در خصوص ناکارآمدى و عدم ثمربخشى یعنى عدم بهره ورى تعاونى ها به عمل آمده است، دیدگاه ها و انگاره هاى بسیارى از صاحبان اندیشه و قلم و حتى صاحب نظران تعاونى و فن سالاران امر سازمان دهى و مدیریت حاکى از آن است که عدم بهره ورى بهینه و مطلوب فعالیت هاى تعاونى هاى مختلف، به ویژه تعاونى هاى مصرف کنندگان، ریشه در ساختار وارداتى و مشکلات درون زا و برون زاى آن ها دارد، به گونه اى که فرآیند این گونه تنگناها و مشکلات ساختارى از نهادینه کردن ارزش هاى تعاونى که خلاصه آن تلاش در جهت انسانى نمودن اقتصاد به جاى اقتصادى نمودن انسان است، جلوگیرى نموده و متاسفانه هنجارهاى تعاونى نه تنها در میان اعضا بلکه حتى در میان ارکان اصلى تعاونى ها (هیئت مدیره و بازرسان) و مدیرعامل نیز نهادینه نگردیده است. درنتیجه این گونه نهادهاى اجتماعى و اقتصادى از بهره ورى لازم برخوردار نگردیده اند. در مقاله مربوط به پژوهش پیش رو که از نوع تحقیقات کاربردى و به روش پیمایشى و نظرسنجى و با خصلتى توصیفى ، تحلیلى و تبیینى و در سطح خُرد انجام یافته است، تلاش گردید تا دیدگاه ها و آراى یکصد نفر گروه نمونه از اعضاى جمعیت آمارى عضو تعاونى مصرف دانشگاه که همگى داراى مشاغل و تحصیلات بالا و دانشگاهى بوده اند و در نتیجه واریانس دیدگاه هاى آن ها قاعدتآ اندک است و ضمنآ با اندیشه تعاون بیش از سایر طبقات اجتماعى آشنایى دارند در مورد عواملى که بر میزان و ارتقاى بهره ورى در تعاونى هاى مصرف نقش دارند، از آن جمله متغیرهاى مستقلى مانند سطح تحصیلات، میزان آگاهى از ارزش هاى فرهنگ تعاونى، میزان کاردانى و مسئولیت پذیرى، نحوه اطلاع رسانى، نحوه برخورد و تایید صلاحیت ارکان اصلى تعاونى و نیز میزان مشارکت هاى اجتماعى - مالى و اقتصادى اعضا و سایر متغیرهاى مستقل مورد بررسى، به دقت مورد تدقیق و کاوش علمى قرار گیرد. در بخش توصیفى مربوط به پرسش هاى تحقیق در خصوص متغیرهاى مستقل، علاوه بر جداول توزیع فراوانى درصدى و تجمعى و مواردى نمودارها از معرف هایى مانند شاخص هاى مرکزى و پراکندگى استفاده گردید تا با منطق اعداد و ارقام به توصیف و توجیه ویژگى هاى مورد نظر محقق درباره هریک از عواملى که بر میزان و ارتقاى بهره ورى نقش دارند پرداخته شود. در بخش تحلیلى و تبیینى از مباحث آمار استنباطى جهت تعمیم نتایج حاصل از آزمون هاى آمارى نربوط به نمونه علمى استفاده شده است. از معتبرترین آزمون هاى آمارى که مورد استفاده قرار گرفت آزمون t و z و آزمون کاى دو ( 2c ) براى جداول یک بُعدى و دوبُعدى مربوط به پرسش ها و فرضیات تحقیق را مى توان نام برد. از بررسى نهایى نتایج حاصل از پرسش ها و فرضیات تحقیق ملاحظه شد که فرضیات تحقیق با میزان اعتماد (99%) تایید گردید "