فاطمه حنیفه

محیط و فضا، از اساسی ترین بسترهای پشتیبانِ نیازهای چندبعدی انسان هستند. ازاین رو، مسکن که در آن معماری، جامعه و فرهنگ با یکدیگر ارتباط تنگاتنگی دارند، تأثیر رفتاری مهمی را بر روی روانِ ساکنان و تعاملات اجتماعی آنها در سطوح مختلف جامعه بر جای می گذارد. هدف از پژوهش حاضر، بررسی تأثیر ویژگی های کالبدیِ مجتمع های مسکونی بر بهبود شاخص های روانی_اجتماعی ساکنان در مقیاس واحد همسایگی است. روش تحقیقِ جستار پیش ِ رو، از نوع توصیفی_همبستگی بوده و تحلیل داده های آن با استفاده از روش آماری همبستگی و رگرسیون چندگانه صورت گرفته است. به منظور تأیید متغیرهای به دست آمده با استفاده از تکنیک دلفی، پرسشنامه برای 18 نفر از متخصصان معماری و روان شناسی فرستاده شد که درنهایت، پرسشنامه نهایی تدوین گردید. آزمودنی های تحقیق، شامل 186 خانوار در دسترس از 439 خانوار ساکن، در چهار مجتمع مسکونی واقع در شهر رشت است. ضریب همبستگی نشان می دهد که تمامی متغیرهای کالبدی تأیید شده به وسیله متخصصان، رابطه معناداری با شاخص اجتماعی_روانی دارد و 2/61 درصد از واریانس شاخص های روانی، به وسیله متغیرهای ویژگی فضا، انعطاف پذیری و نور تبیین شده و همچنین 59درصد از واریانس شاخص های اجتماعی به وسیله متغیرهای محرمیت، گونه مسکن، انعطاف پذیری، خدمات و امکانات عمومی، زمان و دوره تکرار، نور، جغرافیای فضا، دسترسی به امکانات و فاصله عملکردی پیش بینی گردید. نتایج تحقیق حاکی از نقش تعیین کننده ویژگی های کالبدی در ارتقای شاخص های روانی_اجتماعی بوده و بیانگر آن است که افراد ضمن امکان کنترل زندگی خود، قابلیت تعامل مؤثر با دیگران را چه در زندگی خصوصی و چه عمومی، در محیط و فضاهای انسجام یافته و سازگار با طبیعت خویش، کسب می نمایند.

  مقدمه: هدف پژوهش حاضر، مقایسه سرمایه روان شناختی و تعامل اجتماعی در مجتمع های مسکونی با و بدون ویژگی کالبدی بود. روش: روش تحقیق حاضر علی- مقایسه ای و جامعه آماری آن شامل 439 خانوار ساکن در 4 مجتمع مسکونی واقع در شهر رشت بود  که از این میان، تعداد 186 خانوار در دسترس انتخاب شدند. برای گردآوری و تحلیل داده ها از پرسشنامه سرمایه روان شناختی لوتانز و پرسشنامه ادراک تعامل اجتماعی گلاس استفاده شد. جهت تحلیل داده ها شیوه های آمار توصیفی (میانگین و انحراف استاندارد) و آمار استنباطی (تحلیل واریانس چند متغیری) مورد استفاده قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد که بین ساکنان مجتمع های با و بدون ویژگی کالبدی ازنظر ابعاد سرمایه روان شناختی و تعامل اجتماعی تفاوت معنی داری وجود دارد. 8/11 و 3/43 درصد از واریانس مربوط به تفاوت بین دو گروه به ترتیب ناشی از متغیرهای سرمایه روان شناختی و تعامل اجتماعی می باشد. میانگین نمرات مؤلفه های خودکارآمدی، امیدواری و تعامل اجتماعی منفی، در ساکنان مجتمع های با ویژگی کالبدی نسبت به مجتمع های بدون ویژگی کالبدی بالاتر بود. نتیجه گیری: بر اساس یافته های پژوهش می توان بیان کرد که ابعاد سرمایه روان شناختی و تعامل اجتماعی متأثر از ویژگی های محیط کالبدی مناسب است و از محیط کالبدی می توان به عنوان شاخص برای تبیین الگوی رفتاری مثبت و توسعه حالت روان شناسانه مثبت در ساکنان مجتمع های مسکونی استفاده کرد.