سید محمد صادق مهدوی

رسانه ها و همپای آن فناوری های نوین همواره در تغییر ویژگی های فرهنگی و اجتماعی یک جامعه تاثیرگذارند. در این میان طنز و شوخ طبعی به صورت عام و در بین انواع آن، جوک ها به عنوان بخشی از خرده فرهنگ جامعه می توانند در روند تغییرات اجتماعی اثرگذار باشند. با گسترش فضای مجازی و پیام رسان های متعدد از جمله تلگرام، این فضا با توجه به ظرفیت ها، تعاملات چشم گیر و کنش متقابلی بین محیط اجتماعی و خروجی های آن برقرار کرده است. در این بین سیاست های محدودسازی فضای مجازی و اعمال نوعی از خشونت نمادین، تغییراتی در کنش جوک گویی ایجاد نموده است. این مقاله با شیوه توصیفی-تحلیلی و روش ترکیبی انجام شده است. بدین صورت که، در بخش کمی تحلیل عامل اکتشافی در خصوص بررسی نمونه های مورد سنجش توسط صاحبنظران و در بخش کیفی با روش مردم نگاری درون شبکه ای به مقایسه جوک های مختلف در فضای مجازی در دو بازه قبل و بعد از محدودسازی تلگرام پرداخته است. و در پایان، این جوک ها با استفاده از فرانظریه ریمون بودون و نظریه خشونت نمادین پیر بوردیو مورد ارزیابی قرار گرفته اند. از نتایج این مقاله این چنین بر می آید، که محدودسازی نه تنها از شدت جوک ها و اثرگذاری آن ها نکاسته است بلکه باعث بیان بیشتر جوک های سیاه به خصوص در مقوله جنسیتی وکاهش جوک های سفید با هدف خنده صرف شده است. همچنین چالش های ارتباطی و دسترسی منجر به تغییر شکل این جوک ها از حالت تصویری به نوشتاری شده است.