مهدی پیرحیاتی

استان لرستان در غرب ایران با دارا بودن رودهای پرآب و به دلیل قرار داشتن در مسیرهای باستانی بین پایتخت‌های دوران مختلف، ارتباطات دائمی بین این مناطق را از طریق احداث پل‌هایی عظیم برقرار می‌کرده است. ناشناخته ماندن هویت و ارزش والای این آثار برای جامعه بومی، کشور و جامعه بین‌الملل، تخریب این آثار و محیط طبیعی وابسته به آن توسط مردم بومی و گردشگران[1]، نبود برنامه مطلوب و بودجه لازمِ حفاظت و نادیده ‌انگاشتن بستر طبیعی پل‌ها[2]در امر حفاظت، همگی باعث شده که این آثار ارزشمند در معرض تخریب قرار گیرند. بر این اساس هدف پژوهش مذکور شناسایی منظرفرهنگی پل تاریخی کشکان و چالش­های حفاظت از آن بوده تا بتواند در راستای فهم حفاظت از این اثر قدمی موثر بردارد. در پژوهش پیش‌رو گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه‌ای و میدانی (در مسیر رودخانه کشکان[3]) انجام گرفت.پل کشکان به دلیل قرار گرفتن بر مسیر راه‌های متعدد باستانی، دارا بودن ریشه‌های معماری ساسانی و معماری منحصر به فرد به عنوان نمونه مطالعاتی انتخابو چالش‌های حفاظت از منظرفرهنگی آن از طریق روش تحقیق کیفی، تحلیل داده‌ها و کدگذاری به دست آمدند.

پل های لرستان به واسطه قرار گرفتن در مسیر راه های باستانی از اهمیت ویژه ای در دوران های مختلف برخوردار بوده اند. پل هایی که به مقاصد مختلف ازجمله سیاسی، مذهبی و اقتصادی ساخته شده و در روزگارانی علاوه بر ارتباط بین ناحیه های مختلف از طریق عبور از رودخانه های خروشان آن زمان لرستان، نظیر کشکان و برقرار ساختن امنیت راه ها به صورت پل های دره ای نیز عمل می نموده اند. عدم آگاهی مردم محلی، کشور و جامعه بین الملل از ارزش این آثار، تخریب آثار و محیط های وابسته به آن توسط مردم بومی و گردشگران داخلی، عدم وجود برنامه جامع و یکپارچه حفاظت و عدم تخصیص بودجه مناسب برای مرمت آن ها و تک بُعدی دیدن این آثار در بستر طبیعی خودشان در امر حفاظت و مرمت، همگی باعث گردیده که این آثار باارزش و شاخص بومی در فرآیند تخریب قرار گیرند. پرسش های پژوهش عبارتنداز: چگونه می توان تعریف جامعی از منظر فرهنگی پل های تاریخی موجود برروی رودخانه کشکان ارائه داد؟ چگونه می توان به چارچوبِ مدلی نظام مند و ساختارگرا جهت حفاظت از مناظر فرهنگی پل های تاریخی موجود بر رودخانه کشکان دست یافت؟ بر همین اساس هدف پژوهش، شناسایی منظر فرهنگی پل های تاریخی منسوب به دوره ساسانی رودخانه کشکان و ایجاد چارچوبی ساختارگرا ازطریق تجزیه و تحلیل قوانین، منشورها، کنوانسیون و معاهدات ملی و بین المللی برای حفاظت از منظر فرهنگی آن ها است. در این پژوهش، گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و میدانی انجام گرفته و چهار پل کشکان، کلهر معمولان، پل دختر و گاومیشان2 به دلیل ارزش های تاریخی و معماری به عنوان نمونه های مطالعاتی انتخاب شدند. در ادامه، بعد از خوانش مفاهیم متغیرها، زیرمجموعه های آن ها و تجزیه و تحلیل ازطریق روش پژوهش تحقیق کیفی، تحلیل داده ها و عملیات کدگذاری در سه سطح انجام و توصیه هایی در دو دسته کل گرا و مختص به خود پل های منتخب در جهت حفاظت از منظر فرهنگی آن ها حاصل گردید که آیتم های حفاظتی دسته کل گرا می تواند برای دیگر پل های تاریخی منطقه نیز به کار رود.