آذر عباس زاده

آموزش مفاهیم اخلاقی، در شکل گیری هویت و ﺑﻬﺒﻮد ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دانش آموزان اهمیت بسیاری دارد. بااین وجود، مطالعات انجام شده نشان می دهد ارزش های اخلاقی آنچنان که باید در وجود آنان نهادینه نشده است و دانش آموزان دﭼﺎر ﺑﺤﺮان ﻫﻮﯾﺖ، ﻣﻌﻨﻮﯾﺖ و اﺧﻼق ﺷﺪه اند. ازاین رو، لازم است مؤلفه های رشد اخلاقی که بتواند نیازهای آموزش مفاهیم اخلاقی را در آنان برطرف سازد، تبیین شود. لذا هدف از پژوهش حاضر، تبیین مؤلفه های رشد اخلاقی برای دانش آموزان دوره اول متوسطه، در چهارچوب فلسفه تعلیم وتربیت اسلامی است. پژوهش حاضر، با روش توصیفی، کتابخانه ای و استنادی صورت گرفت. جامعه موردبررسی در این پژوهش، اسناد مکتوب، تجارب جهانی، مبانی نظری و پیشینه های موجود در ارتباط با رشد اخلاقی و تعلیم وتربیت اسلامی بود و روش نمونه گیری به صورت هدف مند بوده و تا رسیدن به اشباع نظری داده ها ادامه یافت. یافته ها نشان می دهد با بررسی مبانی نظری مربوط به رشد اخلاقی و تعلیم وتربیت اسلامی، 388 مؤلفه رشد اخلاقی به دست آمد و با تحلیل و ادغام این تعداد مؤلفه، 7 مؤلفه اصلی و 14 مؤلفه فرعی رشد اخلاقی استخراج شد. ازجمله: 1. مؤلفه بازشناسی امور خوب از بد و کشاندن به سوی ارزش ها شامل مؤلفه های انتخاب و تصمیم گیری، بایدها و نبایدها و... بود، 2. مؤلفه استدلال گرایی و قضاوت درست شامل رسیدن به بینش، ایجاد درک درست و ... بود. 3. مؤلفه شکفتن قابلیت ها شامل تعالی وجود، 4. مؤلفه اصول عام و فراگیر شامل اصول اخلاق قراردادی، 5. مؤلفه خودسازی و خودباوری شامل شهودگرایی و...، 6. مؤلفه حکمت عملی شامل رفتارهای انسانی، و 7. مؤلفه قانون مداری شامل توجه به قوانین و مقررات بود. نتایج به دست آمده نشان می دهد از میان مؤلفه های فرعی به دست آمده، مهم ترین نیاز، افزایش توجه به مؤلفه" اصول اخلاق قراردادی" است.

هدف: هدف از پژوهش حاضر، طراحی و اعتباریابی الگوی مطلوب برنامه درسی رشد دینی و اخلاقی با تأکید بر دوره اول متوسطه است.روش پژوهش: در این پژوهش، از روش آمیخته اکتشافی استفاده شد. در ابتدا با مطالعه پیشینه نظری و تجربی، الگوی مطلوب برنامه درسی رشد دینی و اخلاقی، براساس مدل اکر طراحی گردید و سپس به کمک نظر خبرگان، میزان توافق آنان در خصوص الگو، مشخص گردید. جامعه آماری جهت طراحی الگو، اسنادمکتوب، تجارب جهانی، پیشینه ها در رابطه با آموزش مفاهیم دینی و اخلاقی، روانشناسی رشد و ویژگی های رشدی دانش آموزان بود و جامعه مورد بررسی برای اعتباریابی الگوی پیشنهادی، اساتید و متخصصین رشته علوم تربیتی، برنامه ریزی درسی، تعلیم و تربیت اسلامی، اخلاق و معارف اسلامی و روانشناسی، با معیارهایی از جمله داشتن مدرک تحصیلی دکتری تخصصی، تألیف و ترجمه کتاب و انتشار مقالات علمی پژوهشی، بوده است. روش نمونه گیری در هر مرحله، ملاک محور بود ابزار گردآوری داده برای ارائه الگو، فیش برداری و جهت اعتباریابی الگو از پرسشنامه محقق ساخته بود. روش تجزیه و تحلیل داده برای ارائه الگو، سنتزپژوهی و برای اعتباریابی الگو، کمی توصیفی بود.یافته ها: با توجه به یافته های این پژوهش، الگوی مورد نظر براساس ده عنصر برنامه درسی، اعم از منطق، اهداف، محتوا، فعالیت های یادگیری، نقش معلم، منابع، گروهبندی، زمان، مکان و ارزشیابی، طراحی گردید. در اعتباریابی الگو، 100% از متخصصان، مختصات کلی الگوی پیشنهادی را تأیید نمودند.نتیجه گیری: از این رو می توان نتیجه گرفت که بین عناصر برنامه درسی رشد دینی و اخلاقی، ارتباط منطقی وجود داد و الگو از نظر ده عنصر برنامه درسی، دارای سیر منظم و منطقی است و از جامعیت و یکپارچگی لازم برخوردار است.