حجت حسنی

هدف از این پژوهش تبیین ضابطه هایی برای شناخت هنر و کارکردهای آن در تعلیم وتربیت و مواجهه درست با آن و سپس تحلیل محتوای کتاب هنر قبلی و کتاب تازه تألیف پایه هفتم و مقایسه این دو کتاب بر اساس این کارکردها بود. در زمینه تبیین ضابطه ها با رویکردی استنتاجی این نتیجه حاصل شد که کارکردهای هنر در تعلیم وتربیت در سه سطح قابل بررسی است. سطح بنیادین که شامل مؤلفه های اصلی هنر یعنی خلاقیت، احساس و هوش است. سطح میانی که شامل مؤلفه های تولید، نقد و ارزیابی است و سطح فرعی که شامل مؤلفه هایی چون تربیت ابعاد اخلاقی، اجتماعی، دینی و ارتباطی می باشد. اکنون، در قسمت دوم این مقاله که به آسیب شناسی کتب هنر با توجه به این سطوح و ضابطه ها پرداخته است، با روش تحلیل محتوای توصیفی این نتیجه به دست آمده است که در کتاب قبلی هنر پایه هفتم، سطح اول که دربردارنده خصایص اصلی هنر بوده و بیشترین اهمیت را دارد و سطح سوم که مد نظر سند برنامه درسی ملی است به کلی نادیده گرفته شده و تنها به سطح دوم پرداخته شده بود، اما در کتاب تازه تألیف این وضعیت معکوس شده و به سطوح اول و سوم به طور مناسب توجه شده است. در نتیجه پرداختن به سطح دوم، که همان قواعد آفرینش اثر هنری است، در کتب جدید نادیده گرفته شده است؛ لذا توجه به بازنگری مجدد کتاب هنر به منظور تحقق خصیصه دوم ضروری است.  

هدف این پژوهش چیستی و چگونگی تربیت هنری از منظر رویکرد تلفیقی رئالیسم انتقادی روی باسکار می باشد. در این زمینه دو سؤال مورد بررسی قرار گرفته است: 1- رویکرد تلفیقی به هنر چیست؟ 2- تربیت هنری از منظر تلفیقی چگونه قابل تحقق می باشد؟ پاسخگویی به سؤالات فوق با به کارگیری روش تحلیلی- استنتاجی بوده است. بر اساس پژوهش انجام گرفته نتایج به این شرح می باشند: در رابطه با سؤال یک پژوهش، رویکرد تلفیقی به هنر بر اساس دیدگاه باسکار به معنای به کارگیری توأمان رشته ای و میان رشته ای می باشد؛ یعنی وجود درس هنر با اهداف، اصول و قواعد (بعد رشته ای)، همراه با کارکردهایی که دلالت بر ارتباط هنر با سایر دروس و رشته ها و ابعاد مختلف زندگی (بعد میان رشته ای) داشته باشد؛ لذا درس هنر باید به آموزش خصایص ذاتی هنر و قواعد خلق اثر هنری و آموزش کارکردهای فردی، اخلاقی، دینی، اجتماعی هنر توجه داشته باشد. در رابطه با سؤال دوم، نتایج این پژوهش نشان دهنده ی آن است که ضروری است مؤلفه های اصلی تعلیم و تربیت از جمله معلم، دانش آموز، محتوا و شیوه های ارزشیابی متناسب با اقتضاء رویکرد تلفیقی مورد بازنگری قرار گیرند. معلم باید آشنا به فلسفه ی هنر، قواعد خلق اثر هنری و کارکردهای هنر باشد. دانش آموز باید تشویق به خلق اثر بر اساس قواعد باشد. محتوا باید متمرکز بر سه سطح بنیادین، واسطه ای و فرعی باشد و ارزشیابی ناظر بر میزان تحقق اقتضائات این سه سطح در دانش آموزان باشد.