احد نویدى

هدف اصلی این مقاله، توضیح و تبیین ضرورت تلفیق آموزش و پرورش عمومی و فنی و حرفه ای و ارائه چارچوبی برای تلفیق این دو مؤلفه است. مسئله اصلی نگارنده فقدان فهم روشن از تلفیق و نداشتن چارچوب نظری درباره ضرورت (توجیه علمی، اقتصادی و اجتماعی) درهم تنیدن آموزش عمومی و آموزش های فنی و حرفه ای و فراهم نبودن شواهد متقاعدکننده درباره شیوه مناسب تلفیق بود. روش این پژوهش، کیفی از نوع مطالعه اسنادی است. با توجه به مفاهیم و تلویحات مطالعات مربوط به حرفه گرایی جدید، به نظر می رسد تلفیق آموزش عمومی با آموزش های فنی و حرفه ای می تواند به غنای هر دو نوع آموزش بینجامد و عموم دانش آموزان از آن بهره مند شوند. شالوده آموزش های فنی و حرفه ای را آموزش و پرورش عمومی تشکیل می دهد و همه جمعیت دانش آموزی (نه گروهی خاص) به این شالوده نیاز دارند. بنابراین، تلفیق دو نوع آموزش یاد شده اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. درهم تنیدن آموزش فنی و حرفه ای و آموزش عمومی یک راهبرد تربیتی است که قضاوت درباره مفید بودن آن نیازمند محک تجربی است. در حالی که، در سطح بین المللی یک حرکت کلی به سوی تلفیق به روشنی دیده می شود، در کشور ما اندیشه تلفیق در حال شکل گیری است.

برای ارزشیابی ابعاد مختلف برنامه کاردانی آموزش فنی و حرفه ایِ وزارت آموزش و پرورش، و پاسخ به سئوال هایی در خصوص جایگاه قانونی، ساختار سازمانی، برنامه ها و محتوای درسی، نیروی انسانی، فضای آموزشی، امکانات و تجهیزات آموزشکده های فنی و حرفه ای، پایگاه اجتماعی اقتصادی و ویژگی های شناختی و عاطفی دانشجویان و دانش آموختگان و نیز وضعیت اشتغال فارغ التحصیلان آموزشکده های فنی و حرفه ای، تعداد 2300 نفر از دانشجویان، 793 نفر از فارغ التحصیلان 39 رشته تحصیلی، 500 نفر از مدرسان و 121 نفر از مدیران آموزشکده های فنی و حرفه ای کشور به شیوه نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. داده های مورد نیاز با استفاده از پرسش نامه های محقق ساخته، مصاحبه و فرم های اطلاعاتی جمع آوری شد. برای پردازش و تحلیل داده های کمّی از شاخص های آماری (درصد فراوانی و نسبت) و برای تحلیل اطلاعات کیفی از شیوه های ناظر بر مطالعات کیفی (طبقه بندی، تلخیص، ترکیب) استفاده شد. مهم ترین یافته های پژوهش به شرح زیر خلاصه شده است: شواهد به دست آمده بر وجود ابهام ها و تعارض های متعدد در باره فلسفه، اهداف، سیاست های کلان، راهبردها و جایگاه قانونی دوره های کاردانی آموزش فنی و حرفه ای، دلالت دارند. تفکیک برنامه ریزی و اجرای دوره پنج ساله به صورت یک دوره سه ساله  و سپس دوه دو ساله کاردانی، پیوستگی و انسجام عملی برنامه های آموزش فنی و حرفه ای را با مانع بزرگی مواجه ساخته است. کمّیت و کیفیت منابع انسانی، امکانات کالبدی و فضای آموزشی آموزشکده ها رضایت بخش نیست. ویژگی های شناختی و عاطفی اغلب دانشجویان و فارغ التحصیلان با انتظارات رشته تحصیلی آنها هماهنگ نیست. وضعیت اشتغال فارغ التحصیلان آموزشکده ها مناسب ارزیابی نمی شود. بیکاری حدود 28درصد افرادی که به امید اشتغال زودتر و بهتر به آموزشکده ها روی آورده اند از وجود مسئله ای جدّی حکایت می کند. در مجموع، با توجه به یافته های این تحقیق، پیشنهادهایی برای تجدیدنظر در برنامه های کاردانی آموزش فنی و حرفه ای ارائه شد.