رضا چمنی

هدف پژوهش حاضر بررسی کیفیت تصمیم گیری اقتصادی افراد در موقعیت ریسک و عدم قطعیت است. روش پژوهش نیمه آزمایشی یک گروه با پس آزمون است. جامعه آماری کل دانشجویان دانشگاه شهیدبهشتی درسال 97 حدود هشت هزار و هفتصد نفر بود و با توجه به برقرار نبودن شرط نرمال بودن برای آزمون ناپارامتریک ویلکاکسون نمونه ی180نفر برآورد شد. ابزار مورد استفاده برای بررسی نقش سوگیری های شناختی که نظریه ی چشم انداز در تصمیم گیری اقتصادی پیش بینی کرده بود تکلیفی چندبُعدی ساخت پژوهشگر بود که با 31مسئله در 5بخش نقض عقلانیت اقتصادی را از طریق پدیده هایی چون ریسک گریزی، باخت گریزی، ابهام گریزی، اثر چارچوب، وزن دهی احتمالاتی و غیره اندازه گیری نمود. نمره ی بیشتر در این تکلیف فاصله ی بیشتر فرد ازعقلانیت (به تعبیر اقتصادنئوکلاسیک) رانشان می دهد. انتخاب افراد درهر 5 بعد تکلیف گرایش معنادار آنها به تصمیم گیری غیرعقلانی را به وضوح نشان می داد. میانه ی نمرات 25 از 31 نمره بود. به عبارتی بیش از 80 درصد از شرکت کنندگان نمره ای بالای 50% (15٫5 نمره) دریافت کرده اند (0٫05 p< ). این یافته ها کاملاً از نظریه ی چشم انداز که دو روان شناس شناختی به عنوان اصلاحیه ای بر نظریه ی مطلوبیت انتظاری طرح نمودند حمایت می کرد. نظریه ی چشم انداز، قدرت تبیین، و پیش بینی به تصمیم گیری می دهند و در نظر دارد این دور افتادگی اقتصاد از روان شناسی طی یک قرن گذشته را منحل کند. پژوهش حاضر نیز گامی اولیه در راستای نمایش نقش چشم گیر روان شناسی و شناخت بر تصمیم گیری اقتصادی را نشان می دهد و همانند آن چه بنیان گذاران اقتصاد بیان کرده بودند بر جای خالی روان شناسی در پیش بینی و تبیین یافته های اقتصادی تاکید کند.

مقدمه: مطالعات در راستای اثرگذاری اجتماعی بر تصمیم گیری وخطاها و سوگیری های شناختیِ درگیر در آن بسیار ناچیز است. نقش اجتماع، گروه همسالان، و آگاهی از انتخاب اکثریت در اینترنت، به ندرت مورد بررسی قرار گرفته است. هدف: آیا آگاهی از کم و کیف تصمیم گیریِ اکثریت افراد باعث تغییر پاسخ شرکت کننده ها می شود؟ چنین تغییری همراستا با پاسخ جمع است یاعکس آن است؟ روش: جامعه دانشجویان دانشگاه ، نمونه 180دانشجوی دانشگاه شهیدبهشتی به صورت نمونه گیری دردسترس انتخاب شد. اثرِگروه از مقایسه ی تغییرِ انتخابِ شرکت کننده ها در اجرای مجدد تکلیفِ تصمیم گیریِ اقتصادی بعد از آگاهی از انتخاب اکثریت پیشین بدست آمد. گرچه فرد مختار بود که پاسخش را تغییر ندهد. عدم برقراری شرط توضیع نرمال تحلیل داده ها به روش های ناپارامتریک را پیش روی گذاشت واز آزمون های خی دو، ویلکاکسون، Uمن ویتنی و غیره استفاده شد. یافته ها: اثرگروه تصمیم گیری را به شکل معنادار تغییر داد (بیشتر درجهتِ تصمیم گیری غیرعُقلایی اقتصادی). به طور متوسط افراد در بخش همرنگی اجتماعی افزایشی پاسخ های4 مساله و برای همرنگی اجتماعب کاهشی 3مساله را تغییر دادند (تغییر معنادار 7مساله از 31 مساله). شرکت کنند ها درکل 23درصد از سوالات را به صِرف مشاهده ی یک علامت (در رایانه، بدون مشاهده یا حضور حتی یک نفراز جمعیتِ اثرگذار) درجهت همرنگی آنها را تغییر دادند (p<0.05). خانم ها گرایش شدیدتری به همرنگی نشان دادند، و درکل احتمالِ همرنگ شدن در مساله های مربوط به ”ریسک گریزی“ و ”ابهام گریزی“ بیشتر وجود بود (p<0.05). نتیجه گیری: براساس یافته های این پژوهش همرنگیِ اجتماعی در تغییر سوگیری های تصمیم گیری اقتصادی اثرگذار و البته به شکل معناداری در افزایش آنها قوی تر بود. سوگیری های تصمیم گیری (در این مورداقتصادی) در سطوح گوناگونی از گروه، جمع و همسالان به اشکال گوناگون تاثیر می پذیرد.