علی سیستانی پور

چهار قطعه گسلی راستالغز F1، F2، F3 و F4 در امتداد روستای خنامان در شرق رفسنجان واقع شده است. دو قطعه گسلی F1 و F2 به صورت پلکانی نسبت به هم قرار گرفته اند در محدوده پلکانی بین این دو قطعه گسلی در اثر فعالیت گسل ها، دچار کشش شده و حوضه جدایشی - کششی ایجاد شده است. در این حوضه روستای خنامان و زمین های کشاورزی اطراف آن شکل گرفته است و به سمت کشیدگی این حوضه یعنی سمت شمال غرب و جنوب شرق توسعه فیزیکی پیدا کرده است. قطعات گسلی F1 و F4 و قطعات گسلی F2 و F3 نسبت به هم طوری به صورت پلکانی قرار گرفته اند که با فعالیت گسل ها بین هر دو قطعه گسلی حوضه فشارشی همراه با پشته های فشارشی ایجاد شده است. وجود پشته ها در قسمت های شرق، شمال شرق، غرب و جنوب غرب روستا از توسعه فیزیکی روستا و زمین های کشاورزی در این قسمت ها جلوگیری می کنند. در برنامه ریزی روستایی و طرح هادی روستایی جهت ایجاد زمین های کشاورزی جدید و فضاهای با کاربری متفاوت و مورد نیاز روستا می توان از قسمت های شمال غرب و جنوب شرق روستا که هم حاصلخیز می باشد و هم تا حدودی مسطح است استفاده کرد و در قسمت هایی از روستا که ارتفاعات و گسل، وجود دارد توسعه فیزیکی روستا امکان پذیر نیست و جهت ایمن سازی ساختمان های روستا باید از ساخت و ساز در حریم گسل و پای ارتفاعات و شیب های بالای دامنه جلوگیری کرد.

شهرستان رفسنجان در شمال استان کرمان قرار گرفته است. این شهرستان از مراکز مهم کشاورزی به ویژه تولید پسته محسوب می شود. چون منطقه جزو مناطق زلزله خیز ایران است جهت برنامه ریزی شهری و رونق کشاورزی ایجاب می نماید تا این شهرستان از لحاظ پدیده های گسل و زلزله بیشتر مورد توجه قرار گیرد. از لحاظ زمین شناسی این شهرستان در محدوده ایران مرکزی واقع شده و دارای سه گسل مهم می باشد. گسل بافق-باغین در قسمت شمال شرقی، گسل رفسنجان در قسمت جنوب و جنوب غربی و گسل رفسنجان-زرند در قسمت شمال شرقی تا شرق شهرستان ایجاد شده اند. معیار ایمنی و حفاظت از مناطق شهری در برابر زلزله معیاری است که می تواند به عنوان اهداف اصلی در برنامه ریزی کاربری زمین مناطق زلزله خیز در نظر گرفته شود. گسل های رفسنجان و رفسنجان-زرند دارای سابقه زلزله اند که باید در برنامه ریزی ها در نظر گرفته شوند. گسل بافق-باغین دارای سابقه زلزله نیست ولی گسلی فعال است که می تواند در آینده زلزله ایجاد نماید. محدوده های شمال شرقی تا شرق و جنوب غربی تا غرب شهرستان برای گسترش شهر و یا ایجاد سازه های مهم و همچنین توسعه فیزیکی زمین های کشاورزی مناسب نیستند. در قسمت های شمال غربی و جنوب شرقی شهرستان امنیت زمین ساختی و زلزله به نسبت برقرار است و جهت گسترش شهر و ایجاد سازه ها، تاسیسات و گسترش زمین های کشاورزی مناسب می باشند. ایجاد انحراف در آبراهه ها و ایجاد پشته های مسدود کننده توسط حرکت گسل ها می تواند در گسترش مناطق مسکونی و زمین های کشاورزی تاثیرگذار باشند.