سیاوش مرادی پور

به نظر می رسد که بعد جغرافیایی با وجود فرایند جهانی شدن اقتصاد و پیدایش کنشگران نوین ، همچنان در تعاملات جهانی م هم اس ت. به عقیده برخی از پژوهشگران و تحلیلگران سیاسی سرنوشت سازمان های سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی بشر در گرو یک سلسله عوامل طبیعی ثابت و متغیر است که همه آن ها از جبر جغرافیایی ریشه می گیرند. هر نوع تصمیم گیری سیاسی و نظامی باید در چارچوب عوامل ثابت و متغیر یاد شده صورت گیرد. در این چارچوب است که نقش واحدهای استانی در چارچوب امنیت دولت – ملت ها مهم و برجسته می شود. با توجه به این مقدمه سؤال اصلی مقاله این است که اهمیت موقعیت لرستان از نظر ژئوپلیتیکى در رابطه با  امنیت ایران از چه ابعادی قابل بررسی است؟ فرضیه مقاله برای پاسخگویی به سوال مذکور این است که به نظر می رسد که غرب ایران به ویژه استان لرستان دارای مولفه های جغرافیایی و سیاسی برجسته و مهمی در منظومه ژئوپلیتیکی ایران است. این مقاله از نظر هدف کاربردی و از نظر روش و ماهیت، توصیفی - تحلیلی است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از مدل سوآت و برای سنجش وزن سنجه ها نیز از روش AHP استفاده شده است. جامعه آماری این مقاله دانشجویان کارشناسی ارشد و ای جغرافیای سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار و حجم نمونه نیز 50 نفر تعیین شده است. نتایج این مقاله نشان می دهد که از تما می جنبه های علم ژ ئو پلیتیکی یعنی موقعیت جغرافیایی ، اقتصادی ، فرهنگی و قومیتی، مذهبی و نیز جمعیتی لرستان حائز نقشی کانونی و مهم در امنیت ایران است و این که غرب ایران به ویژه استان لرستان دارای مؤلفه های جغرافیایی و سیاسی برجسته و مهمی در منظومه ژئوپلیتیکی ایران است. از طرف دیگر شناخت تاریخچه و پیشینه تحولات سیاسی، جغرافیایی و قومی غرب کشور و به ویژه استان لرستان به درک اهمیت ژئوپلیتیکی آن ها منجر خواهد شد و نهایتاً فرصت ها و تهدیدات و نیز قوت ها و ضعف های جغرافیایی و سیاسی موجود در منطقه مورد مطالعه نیازمند توجه و برنامه ریزی است.

: اقتصاد شبکه ای یکی از ضروری ترین نیازهای اقتصادی و سیاسی و اجتماعی همه کشورها و جوامع امروزی محسوب می شود. اقتصاد شبکه ای مخصوصاً مدل کشوری آن می تواند باعث پویایی و گردش منابع اقتصادی و تکمیل اقتصاد نواحی و استان های کشور را فراهم آورد. هدف این مقاله تحلیل و تبیین نقش واحدهای ژئوپلیتیکی استانی در طراحی مدل اقتصاد شبکه ای در ایران با تأکید بر استان لرستان است. سؤال اصلی مقاله این است که در طراحی مدل اقتصاد شبکه ای در ایران واحدهای ژئوپلیتیکی استانی و بخصوص استان لرستان چه نقشی بر عهده دارند؟ علاوه بر این سؤال اصلی سؤالات دیگری که بیشتر فرعی هستند در این مقاله مطرح می شوند از جمله اینکه اقتصاد شبکه ای چیست و مدل تحلیل شبکه دارای چه مختصات و ویژگی هایی است؟ نتایج این مقاله نشان می دهد که برای طراحی اقتصاد شبکه ای در ایران بایستی به واحدهای استانی مانند نقطه های اتصال نگریست و از پتانسیل های هر استانی در راستای مشارکت آن در اقتصاد شبکه ای بهره گرفت.  با توجه به این مقدمه در این مقاله تلاش خواهد شد با استفاده از منابع کتابخانه ای و مقالات علمی و پژوهشی و اسناد کلان کشور به تحلیل و تبیین نقش واحدهای ژئوپلیتیکی استانی به ویژه استان لرستان در طراحی مدل اقتصاد شبکه ای در ایران پرداخته شود.

ژئوپلیتیک به همان اندازه که ملی و منطقه ای و بین المللی است و پدیده ها را در این سطوح مطالعه می کند به همان اندازه سطح خرد و فرو ملی را نیز از نظر دور نمی دارد و تحولات مقارن با پدیده جهانی شدن و تضعیف مرزهای ملی و تأکید بر گلوکالیزیشن یا جهانی محلی شدن نیز خود دلیلی بر صدق این ادعاست. با چنین نگاهی به علم ژئوپلیتیک بایستی به تحلیل و تبیین ژئوپلیتیک واحدهای استانی در منظومه های کشوری اقدام کرد. هدف این مقاله تحلیل و بررسی نقش ژئوپلیتیک لرستان در رابطه با امنیت ایران است. سؤال اصلی مقاله این است که استان لرستان از نظر موقعیت جغرافیایی، منابع اقتصادی و فرهنگی و زیست محیطی و جمعیتی و قومی چه نقشی در رابطه با امنیت ایران بر عهده داشته و خواهد داشت؟ نتایج این مقاله نشان می دهد که از تمامی جنبه های علم ژئوپلیتیک یعنی موقعیت جغرافیایی، اقتصادی، فرهنگی و قومیتی، مذهبی و نیز جمعیتی استان لرستان حائز نقشی کانونی و مهم در امنیت ایران است. با توجه به این مقدمه در این مقاله تلاش خواهد شد با استفاده از منابع کتابخانه ای و نیز مقالات علمی و پژوهشی و نیز آمار و اطلاعات سرشماری های سازمان آمار کشور و نیز سالنامه های آماری و استفاده از نقشه های متنوع به تحلیل و تبیین نقش ژئوپلیتیک لرستان در رابطه با امنیت ایران پرداخته شود.

به عقیده اندیشمندان معتقد به جبر جغرافیایی اهمیت ژئوپلیتیکی مناطق در گرو یک سلسله عوامل ثابت و متغیر است که همه آن ها از جبر جغرافیایی آن منطقه ریشه می گیرند. استان لرستان در غرب ایران از جمله مناطقی است که از ظرفیت های بالقوه فراوانی جهت ایفای نقش ژئواستراتژیکی برخوردار است. هدف این پژوهش تحلیل و بررسی ظرفیت های ژئوپلیتیکی این منطقه است. سؤال اصلی مقاله این است که منطقه غرب ایران به ویژه استان لرستان از نظر مؤلفه های ثابت و متغیر جغرافیایی دارای چه جایگاهی است؟ این مقاله از نظر هدف کاربردی و از نظر روش و ماهیت، توصیفی - تحلیلی است. جهت تحلیل و بررسی موضوع مورد مطالعه مقاله از تلفیقی از روش های پیمایشی و توصیفی - تحلیلی استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از مدل سوآت و برای سنجش وزن سنجه ها نیز از روش AHP استفاده شده است. جامعه آماری این رساله دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترای جغرافیای سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار و حجم نمونه نیز 50 نفر تعیین شده است. نتایج این مقاله نشان می دهد که منطقه غرب ایران و استان لرستان به دلیل برخورداری از عوامل ثابت و متغیر جغرافیایی گسترده و استراتژیک یکی از مناطقی است که می توان از آن ها به عنوان مناطق دارای وزن و اهمیت ژئوپلیتیکی یاد کرد. در واقع مهم ترین نتیجه مقاله حاضر این است که وزن مؤلفه های ثابت جغرافیایی در استان لرستان بالاتر از میانگین استاندارد است اما از نظر مؤلفه های متغیر منطقه به دلیل ضعف مدیریت و برنامه ریزی نتوانسته است به طور متوازن و موازی با عوامل متغیر انعکاس دهنده جایگاه ژئوپلیتیک غرب ایران با محوریت لرستان باشد.