ثریا هاشمی

با توجه به استفاده فراوان سالمندان از تلویزیون، افزایش جمعیت سالمندی در کشور و چالش های ناشی از این افزایش، تلویزیون می تواند با ساخت و ارائه برنامه هایی با محتوا و ساختار مناسب، جامعه را برای داشتن سالمندی موفق و فعال آماده سازد. این پژوهش با هدف دستیابی به نقش تلویزیون در حمایت از زندگی سالمندی انجام شده است. گردآوری اطلاعات با روش پیمایشی، جامعه آماری سالمندان در مناطق 22گانه شهر تهران، نمونه آماری 400نفر از سالمندان تهرانی با روش نمونه گیری خوشه ای سه مرحله ای بود. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته، روایی و اعتبار پرسشنامه صوری و محتوایی و پایایی آن با روش آلفای کرونباخ 8964/0 محاسبه شد. یافته ها نشان داد 84درصد از سالمندان تهرانی بیننده برنامه های تلویزیون بودند؛ اکثریت سالمندان تهرانی با هدف «سرگرمی و گذران وقت» و در مرتبه بعد با هدف «کسب اطلاعات و اخبار» و اقلیتی با هدف «آموزش» تلویزیون تماشا می کردند. بینندگان سالمند تهرانی به ترتیب به «اخبار»، «سریال»، «فیلم»، «مستند»، «سخنرانی» و «موسیقی» علاقه داشتند، زنان بیشتر به «سریال» و «فیلم»و مردان بیشتر به برنامه های «اخبار»، «مستند» و «موسیقی» علاقمند بودند.

سالم پیرشدن حق همه افراد بشراست و این امر بر اهمیت مطالعه ورزش و اوقات فراغت و پیشگیری از مشکلات سالمندان می افزاید. هرم سنی جمعیت در ایران روندی معکوس دارد و در سال های آینده به سالمندی متمایل خواهد شد. با افزایش تعداد سالمندان،آن ها به عنوان یکی از مهم ترین گروه های هدف در برنامه ر یزی های سلامت و رفاه اجتماعی در نظرگرفته می شوند. هدف از انجام پژوهش حاضر، تبیین ارتباط رسانه مورد استفاده و گذران اوقات فراغت و ورزش سالمندان در تهران است. روش اصلی پژوهش پیمایش، جامعه آماری تمامی سالمندان ساکن در مناطق 22گانه شهر تهران و نمونه آماری 400نفر با روش نمونه گیری خوشه ای سه مرحله ای و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته بود. روایی پرسشنامه صوری و پایایی آن با روش آلفای کرونباخ 895/0 محاسبه شد. یافته ها نشان داد، 65 درصد بازنشستگاه تلویزیون و 50 درصد ماهواره و 27 درصد از شبکه های اجتماعی استفاده می کنند.همچنین 98 درصد از متوسط تا خیلی زیاد به ورزش تمایل دارند و اغلب آنان (51 درصد) در اوقات فراغت به سرگرمی و ورزش می پردازند.سالمندانی که بیشتر از ماهواره و شبکه های اجتماعی استفاده می کنند تمایل بیشتری به ورزش دارند و اوقات فراغت شان را بیشتر از سایر برنامه ها به تفریحات و ورزش می پردازند.مردان سالمند گرایش بیشتری در مقایسه با زنان سالمند به ورزش دارند.به طور نسبی مردان سالمند در مقایسه با زنان سالمند بیشتر از شبکه های اجتماعی و ماهواره استفاده می کنند. سالمندان با تحصیلات پایین تر و هزینه خانوار کمتر ، بیشتر از تلویزیون استفاده می کنند اما سالمندان با سطح تحصیلات بالاتر و هزینه خانوار بالاتر، بیشتر به ماهواره و شبکه های اجتماعی مجازی مراجعه می کنند.میان تحصیلات و هزینه ماهیانه خانوار سالمندان با گرایش آنان به ورزش ارتباط معنادار مستقیم و مثبتی وجود دارد.

با توجه به استفاده زیاد سالمندان از تلویزیون و افزایش جمعیت سالمندی در کشور، تلویزیون با ساخت و ارائه برنامه هایی با محتوا و ساختار مناسب می تواند جامعه را برای داشتن سالمندی موفق و فعال آماده سازد. این پژوهش با هدف دستیابی به راهبردهایی مناسب در رسانه ملی برای سالمندی موفق و فعال انجام شده است. گردآوری اطلاعات با مصاحبه عمیق به روش نمونه گیری گلوله برفی است. نمونه آماری منتخب، 36 تن از خبرگان، مشتمل بر مدیران رسانه ملی، استادان دانشگاه، پژوهشگران و کارشناسان و برنامه سازان رسانه ای و سالمندی و  روش تجزیه و تحلیل اطلاعات مدل سوات است. پژوهشگر با تجزیه و تحلیل یافته ها و با مقایسه نقاط قوت و ضعف (عوامل داخلی)، تهدیدها و فرصت ها (عوامل خارجی)، به نتایجی دست یافت که با انجام و رعایت این نکات می توان راهکارهای مؤثری در جهت اعمال راهبردهایی برای سالمندی موفق و فعال در رسانه ملی ارائه کرد. مهم ترین نتایج عبارت اند از: لزوم آسیب شناسی جامع در برنامه های سالمندی تلویزیون،  لزوم بازنگری در اهداف و ساختارهای برنامه های سالمندی تلویزیون، لزوم تشکیل شورای راهبردی سلامت و احیاء آن برای تهیه و تولید برنامه های خاص سالمندان و اجرای استراتژی های مؤثر، لزوم بازنگری در ساختار نیروی انسانی شبکه های سیما، لزوم بهسازی در سیستم های فناورانه و فنی سیما، لزوم تشکیل کمیته های پژوهشی، تهیه محتوا و تهیه و تولید برنامه در زمینه سالمندی موفق و فعال، بررسی و تدوین محتوا برای سالمندان در شبکه های سیما، تعامل با سازمان ها و نهاهای دولتی و غیردولتی و جذب مشارکت کننده.